sorular

SORULAR

1)Olay ve olgu nedir?Birer örnek veriniz.




2)Tarihte en eski Türk Devleti Hunlar kabul edilmekle beraberi,M.Ö 1050-247 yılları arasında Çin'de kurulmuş olan Choun Devleti'nin Türklerle alakalı olabileceği çeşitli deliller gösterilerek ıspat edilmeye çalışılmıştır(Saadettin Gömeç,T.K.A.H.,s.319)
Yukarıdaki paragraf hangi tarih yazıcılığına örnek gösterilebilir?


3)İslam Tarih yazıcılığına önemli katkıları olan iki bilim insanının isimlerini yazınız?



4)Türklerin müslüman olmadan önce kullandığı takvim hangisidir,özelliği nedir?Belirtiniz?



5)Yazılı kaynaklara örnek veriniz?(En az üç tane)


6)Hun Devleti,hayvancılığa elverişli bozkırlarda kurulmuştur.Tarıma uygun toprakların azlığı nedeniyle ekonominin temeli hayvancılığa dayanır.İklim ve arazi şartlarından dolayı genellikle at,koyun,sığır,deve gibi hayvanlar yetiştirmişlerdir.(Türkler Ansiklopedisi,C.2,s.874)
Yukarıdaki paragraf hangi tür kaynaktan alınmıştır?Ve tarihin faydalandığı hangi bilimden yararlanılmıştır?



7)Osmanlı Tarihinde tarihi yazmakla görevlendirilen kişilere ne denir.
8)Hikayeci tarih yazıcılığının ilk temsilcisi kimdir
9)Kitabeleri ve anıtları inceleyen bilim dalına ne denir.
10)Toplumların yaşayış,gelenek,örf ve adetlerini inceleyen bilim dalına ne denir.

sorular

1. Malazgirt Savaşı'ndan sonra Anadolu'nun sosyal ve ekonomik yapısı ile siyasi dengeler hızla değişti.
Bu değişikliğin yaşanmasında,
I. Anadolu'nun coğrafi konumu
II. Anadolu Selçuklu Devleti'nin kurulması
III. İslamiyet’in yayılması
gibi durumlardan hangilerinin daha az etkili olduğu savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
2. 1081 yılında İzmir'i ele geçiren Çaka Bey burada bir devlet kurdu. Kurduğu donanma ile Bizanslıları mağlup ederek Ege Adalarını ele geçirdi. Balkanlardaki Peçenekler ve Anadolu Selçuklu Devleti ile Bizans İmparatorluğu'na karşı ittifak kurdu.
Bu açıklamayla ilgili olarak, aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Bizans İmparatorluğu doğu ve batıdan baskı altındadır.
B) Bizans İmparatorluğu'nun sınırları daralmıştır.
C) Çaka Bey denizciliğe önem vermiştir.
D) Çaka Bey Türk-İslam devletleriyle ittifak kurmamıştır.
E) XI. yüzyılda Anadolu'da farklı Türk devletleri bulunmaktadır.
3. I. Gıyasettin Keyhüsrev'in ölümünden sonra şehzadeler arasında saltanat mücadeleleri başladı. Devletin ileri gelenleri yaptıkları toplantı sonunda İzzettin Keykavus'un tahta çıkarılmasına karar verdi. İzzettin Keykavus, daha önceki dönemde görevlendirilenlerin görevlerine devam etmelerini ve kazanılmış hakların devam ettiğini bildirdi. Makam, ikta ve emlak menşurlarını yeniledi.
Yukarıdaki bilgilerden hangi sonucu çıkarılamaz?
A) Devlette süreklilik esastır.
B) Selçuklularda tahta çıkmada devletin ileri gelenleri de söz sahibidir.
C) Veraset sisteminin kesin kurallara dayalı olmaması
D) Hükümdarların ikta vermek ve memur görevlendirmek gibi yetkileri vardır.
E) I. Gıyasettin Keyhüsrev Haçlılarla savaşmıştır.
4. Bizans'ın Türkleri Anadolu'dan atamayacağını anlaması ve Türklerin Anadolu'ya kesin olarak yerleşmesi, aşağıdaki savaşlardan hangisinin sonuçlarından biridir?
A) Malazgirt
B) Miryokefalon
C) Katvan
D) Yassıçemen
E) Dandanakan
5. Anadolu Selçuklu Devleti'nde, II.Kılıç Arslan döneminde yaşanan;
— Miryokefalon Savaşı'nın kazanılması
— Kervansaray yapılması
— İlk medresenin açılması
gibi gelişmelere bakılarak, aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Ordunun güçlü olduğu
B) Ticarete önem verildiği
C) Haçlı orduları ile savaşıldığı
D) Mimari eserler yapıldığı
E) İslam kurumlarının benimsendiği
6. - Çanakkale ve İstanbul Boğazları Bizans İmparatorluğu'nun denetimindeydi.
- Anadolu Selçuklu devleti gelir kaynaklarını artırmak istiyordu.
Bu bilgiler birlikte değerlendirildiğinde, Anadolu Selçuklu Devleti'nin deniz ticaretini geliştirmek amacıyla,
I. Venedik ve Cenevizlilere kapitülasyonlar vermek
II. Antalya, Alanya ve Sinop gibi şehirleri fethetmek
III. Altın para basılmasına karar vermek
IV. İstanbul Boğazı'nı abluka altına almak
gibi çalışmalardan hangilerine ağırlık verdiği söylenebilir?
A) I ve II B) I ve III C) I ve IV
D) II ve III E) II ve IV
7. Anadolu Selçuklu Devleti ile Harzemşahlar arasında yapılan Yassıçemen Savaşı'nı Anadolu Selçuklu Devleti kazandı. Fakat bu savaşı kazanmak Selçuklular için olumsuz sonuçlara da neden oldu.
Yassıçemen Savaşı'nın Anadolu Selçukluları için olumsuz sonucu aşağıdakilerden hangisidir?
A) Harzemşah ordusunun dağılması
B) Selçukluların Haçlılarla savaşmasının engellenmesi
C) Atabeyler tarafından kurulan beyliklerin güçlenmeye başlaması
D) Moğollar ile sınır komşusu olunması
E) Liman şehirlerindeki ticaretin zarar görmesi
8. - Harzemşahların yıkılması
- II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in kötü yönetimi
- Babailer ayaklanması
Aşağıdakilerden hangisinde bu gelişmelerin üçü de etkili olmuştur?
A) Anadolu'da siyasal birliğin sağlanması
B) Ticaretin gelişmesi
C) Moğolların Anadolu'ya saldırması
D) Anadolu beyliklerin kurulması
E) Ekonomik durumun bozulması
9. XIII. yüzyılda Anadolu'da Moğol baskısı vardı. Anadolu'nun değişik yerlerinde kurulan beylikler arasında da zaman zaman çatışmalar çıkıyordu. Moğollar bu çatışmaları kendi çıkarları nedeniyle kışkırtıyordu. Bu dönemde Ahiler bulundukları şehirleri koruyordu.
Bu bilgilerden aşağıdaki sonuçlardan hangisi çıkarılabilir?
A) Anadolu'daki bütün çatışmalar Ahiler tarafından bastırılmıştır.
B) Ahilerin amacı ve görevi bulunduğu bölgenin güvenliğini sağlamaktır.
C) Ahiler askeri birlikler haline dönüşmüştür.
D) Ahiler yerel otoriteye sahiptir.
E) Ahiler Moğol yönetimini kabul etmiştir.
10. Ortaçağda görülen Haçlı Seferleri'nin aşağıdaki sonuçlarından hangisi doğu-batı ticaretinin gelişmesinde etkili olmuştur?
A) Akdeniz limanlarının önem kazanması
B) Kağıt ve matbaanın Avrupa'ya götürülmesi
C) Kiliseye olan güvenin sarsılması
D) Derebeylik rejiminin zayıflaması
E) Kudüs'ün Müslümanların elinde kalması
11. Ortaçağda Avrupa'da görülen;
— Doğu ülkelerinin zenginliğini ele geçirme arzusu
— Papaların nüfuzlarını artırma istekleri
— Bizans'ın yardım istemesi
gibi gelişmeler, aşağıdakilerden hangisinin nedenleri olmuştur?
A) Coğrafya Keşifleri
B) Haçlı Seferleri
C) İskender'in Asya seferi
D) Dor Göçleri
E) Kavimler Göçü
12. Anadolu Selçuklu Devleti'nde yönetimde "Ülke hanedanın ortak malıdır." anlayışı sürdürülmüştür.
Aşağıdakilerden hangisi, bu duruma bir kanıt olarak gösterilebilir?
A) Savaşlarda başarılı olan komutanlara toprak geliri verilmesi
B) Vezirlik makamının oluşturulması
C) II. Kılıç Arslan'ın ölmeden önce ülkeyi onbir oğlu arasında pay etmesi
D) Hassa ordusunun kurulması
E) Meliklerin Atabeylerle birlikte eyaletlere gönderilmesi
1. Talas Savaşı'nda Araplar, Kartukların yardımıyla Çin'e karşı üstünlük kurmuştur. Bundan sonra Türk-Arap savaşları yerine dostluk süreci başlamıştır. Araplar, Çinli esirlerden kağıt yapımını öğrenmiştir. Türkler boylar halinde İslamiyet’i benimserken Arap devletlerinde yönetici ve asker olarak görev almaya başlamıştır.
Bu bilgilere bakılarak;
I. Türkler, İslamiyet’i kabul etmeden önce de Araplarla ittifak kurmuştur.
II. Talaş Savaşı kültürel etkileşime neden olmuştur.
III. Türkler savaşçı özelliklerini kaybetmiştir.
IV. Türk-Arap ittifakıyla yeni bir devlet kurulmuştur.
V. Türk-İslam tarihi başlamıştır.
gibi yargılardan hangileri savunulabilir?
A) I ve II B) I, II ve V C) III ve IV
D) I ve V E) II ve V
2. Tolunoğulları Mısır'ın bayındır hale getirilmesi için büyük emek harcamışlardır. Nil Nehri'nin akışını düzenleyici önlemler almış, bentler ve su kanalları yaptırmışlardır. Ülkeyi cami, han, hamam gibi tesislerle süslemişlerdir. Tolunoğlu Ahmed'in yaptırdığı caminin bitişiğinde bir ecza hane açılmış buradan Müslüman olsun olmasın herkese ilaç verilmiştir.
Bu bilgilere göre aşağıdaki yargılardan hangisine varılamaz?
A) Tarımın geliştirilmesine çalışılmıştır.
B) Sosyal devlet anlayışı vardır.
C) Hoşgörü politikası izlenmiştir.
D) Mimarlık alanında eserler yapılmıştır.
E) Devletin sınırları genişlemiştir.
3. Gaznelilerin İslam öncesi Türklerin kültürel özelliklerini koruyamadığına kanıt olarak, aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir?
A) Selçuklular ile Dandanakan Savaşı'nı yapması
B) Gazne'nin bilim merkezi haline getirilmesi
C) Bilim ve edebiyatta Arapça ve Farsça'nın kullanılması
D) Farklı toplumlar üzerinde egemenlik kurması
E) Adını kurulduğu yerden alması
4. İlk Türk-İslam devletlerinden biri olan Karahanlılarda görülen bazı uygulamalar şunlardır:
— Ülkeyi yönetme hakkının hükümdar ve ailesine ait olduğu (kut) anlayışı devam etmektedir.
— Hatunların kendilerine ait divanı ve görevlileri vardır.
Bu uygulamalar birlikte düşünüldüğünde aşağıdakilerden hangisi savunulabilir?
A) Hükümdarlık babadan oğula geçmektedir.
B) Devlet yönetiminde kadınlar söz sahibi değildir.
C) Karahanlılarda İslam öncesi Türk devlet anlayışı devam etmektedir.
D) Karahanlılar İslam devletlerindeki kurumları örnek almıştır.
E) Karahanlılarda saltanat kavgaları görülmemiştir.
5. Selçuklular Dandanakan Savaşı'ndan sonra Horasan'a kesin olarak egemen oldu. Merv'de yapılan kurultayda Tuğrul bey Horasan emiri ilan edildi. Ayrıca ülke Selçuklu ailesi üyeleri arasında paylaşıldı.
Bu bilgilere bakılarak Selçuklu Devleti'nde;
I. Merkezi yönetim güçlüdür.
II. Ülke hanedanın ortak malıdır.
III. Kararların alınmasında Kurultay belirleyicidir.
yargılarından hangilerinin doğru olmadığı savunulabilir?
A) Yalnız I B) II ve III C) I ve II
D) Yalnız II E) Yalnız III
6. Sultan Alparslan, Malazgirt Savaşı'ndan sonra komutanlarını Anadolu'nun fethi ile görevlendirdi. Bu süreçte kurulan Danişmentliler, Saltuklular, Mengücekliler ve Artuklular gibi beylikler bağımsız hareket ederek Anadolu'nun Türkleşmesinde etkili rol oynadı.
Bu bilgilere göre, aşağıdaki yargılardan hangisine yarılamaz?
A) Büyük Selçuklu Devleti'nde feodal devlet yapısı görülmüştür.
B) Türkmen beyleri Anadolu'nun fethinde görev almıştır.
C) Bizans İmparatorluğu'nun Anadolu'daki sınırları daralmıştır.
D) Selçuklular Malazgirt Savaşı'ndan sonra İslam dünyasının siyasi lideri olmuştur.
E) Anadolu'da Türk-İslam kültürü yayılmıştır.
7. Bizans imparatoru, Çaka Bey'in başarılarından rahatsız oluyordu. I. Kılıç Arslan da Çaka Bey'in kuvvetlenmesinden kendi devleti adına endişelenmişti. Bu nedenle Çaka Bey'in ortadan kaldırılması için Bizans imparatoru ile bir antlaşma yaptı ve böylece batı sınırını güvence altına aldı.
Bu bilgilere göre, farklı yapıdaki iki devletin ortak hareket etmelerinin amacı olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir?
A) Kültürel yakınlaşma sağlama
B) Ekonomik ilişkilerini geliştirme
C) İçişlerine karışılmasını engelleme
D) Sınırlarını genişletme
E) Siyasi varlıklarını devam ettirme
8. - 1075'de İznik’i alıp başkent yapan Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Anadolu Selçuklu Devleti'ni kurduktan sonra Büyük Selçuklu sultanı olmak için yaptığı savaşta ölmüştür.
- Miryokefalon Savaşı'nı (1176) kazanan Anadolu Selçuklu hükümdarı II. Kılıç Arslan'ın en büyük hatası hayattayken ülkeyi onbir oğlu arasında paylaştırmasıdır.
Bu bilgiler birlikte düşünüldüğünde Anadolu ve Büyük Selçuklu hükümdarlarının en büyük sorunu olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir?
A) Haçlı Seferleri
B) Bizans imparatorluğu ile mücadele
C) Saltanat kavgaları
D) Feodal yönetim
E) Fetih politikası
9. Moğollar; Kösedağı Savaşı'ndan sonra Anadolu'daki siyasi baskılarını artırdı. Anadolu'da bağımsız Türk beylikleri kuruldu.
Bu durum, aşağıdakilerden hangisini kanıtlar?
A) Bizans'ın, Türkleri Anadolu'dan atmak amacıyla saldırıya geçtiğini
B) Anadolu'yu ele geçirmek amacıyla Haçlı Seferleri başladığını
C) Moğollar İstanbul'u almak için hazırlıklar yapıldığını
D) Anadolu Selçuklularının siyasi otoritesinin zayıfladığını
E) Anadolu Türk beyliklerinin Memlükler ile ittifak kurduğunu
10. Durum : Kudüs'ü fetheden Hz. Ömer farklı dinlere
inanç hürriyeti tanımıştır.
Bilgi : XI. yüzyılda Kudüs'e egemen olan Fatımiler buradaki Hıristiyanların dini faaliyetlerini engellemiştir.
Yukarıdaki durum ve bilgi birlikte değerlendirildiğinde, Haçlı Seferleri'nin başlamasının temel nedeni olarak, aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir?
A) Hıristiyanların Türk-İslam dünyasını ortadan kaldırmak istemesi
B) Hıristiyanların Kudüs'ü serbestçe ziyaret etmek istemesi
C) Derebeylerin egemenlik alanlarını genişletme arzusu
D) Papa'nın Avrupa'yı Bizans'ın yardımına çağırması
E) Hıristiyanların dini inancının çok güçlü olmaması
11. Haçlı Seferleri sırasında ortaya çıkan;
I. İstanbul'da Latin krallığının kurulması
II. Kudüs'ün Haçlıların eline geçmesi
III. Anadolu Selçuklularının batıya ilerlemesinin durması
IV. Teknik gelişmelerin Avrupa'ya taşınması
gibi gelişmelerden hangilerinin, Avrupa'nın bilimsel ve kültürel gelişmesinde etkili olduğu savunulabilir?
A) I ve III B) Yalnız IV C) Yalnız III
D) III ve IV E) II ve III
12. Türk-İslam devletlerinde görülen bazı uygulamalar şöyledir;
- Anadolu Selçuklularımda, meliklerin kendi bölgelerinde para bastırma, savaş açma ve siyasi görüşme yapma yetkileri yoktu.
- Büyük Selçuklu ve Anadolu Selçuklu devletlerinde toprak devletin denetimi dışında el değiştiremezdi.
Bu uygulamalar birlikte düşünüldüğünde temel amacın aşağıdakilerden hangisi olduğu savunulabilir?
A) Merkezi otoriteyi korumak
B) Saltanat kavgalarına engel olmak
C) Üretimin artmasını sağlamak
D) Sınırların güvenliğini sağlamak
E) Vergi gelirlerini artırmak
1. Talas Savaşı'nın,
I. Türklerin İslamiyet’i kabul etmeye başlaması
II. Kâğıt yapma tekniğinin Çin dışında da yaygınlaşması
III. İslamiyet’in Orta Asya'da yayılması
IV. Çinlilerin Orta Asya'ya egemen olmalarının engellenmesi
gibi sonuçlarından hangileri "Savaşlar kültürel etkileşimde rol oynamaktadır." yargısına kanıt olarak gösterilebilir?
A) I ve II B) III ve IV C) Yalnız IV
D) I, II ve III E) II, III ve IV
2. Batı Türkistan'a egemen olan Karahanlılar saltanat kavgaları sonucu doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılmış, Doğu Karahanlılara Moğol kökenli Karahıtaylar, Batı Karahanlılara ise bir Türk devleti olan Harzemşahlar son vermiştir.
Bu bilgilere bakılarak,
I. Bölgedeki Türk hakimiyeti sona ermiştir.
II. Moğollar Türk devletlerinin yıkılmasında etkili olmuştur.
III. "Ülke hanedanın ortak malıdır." anlayışı sürdürülmüştür.
IV. Ulusçuluk anlayışı gelişmemiştir. gibi yargılardan hangilerine varılamaz?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I, II ve III
D) Yalnız IV E) I, II, III ve IV
3. Samanoğullarının İslam-İran özelliği Gazneliler Devleti üzerinde etkili olurken, Karahanlılar üzerinde bu etkinin daha az olduğu görülür.
Karahanlıların, Samanoğullarından Gaznelilere göre daha az etkilenmesinin nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir?
A) Gaznelilerden uzak bir yerde kurulmuş olması
B) Gaznelilerin dikkatlerini Hindistan'a yöneltmeleri
C) Karahanlıların İslamiyet’i kabul etmiş olması
D) Gaznelilerle Karahanlılar arasında ortak sınırın bulunması
E) Karahanlılarda halkın çoğunluğunun Türk olması
4. 1055 yılında Abbasi Halifesi Kaim Bi Emrillah, Selçuklu hükümdarı Tuğrul Bey'den yardım istedi. Tuğrul Bey, askerleriyle Bağdat'a gelerek Büveyhoğullarını yendi ve halifeyi baskıdan kurtardı. Abbasi Halifesi yaptığı yardımlar nedeniyle Tuğrul Bey'e "doğunun ve batının hükümdarı" unvanını verdi. Hutbenin Tuğrul Bey adına okunmasını istedi.
Yalnızca bu bilgiler değerlendirilerek aşağıdaki yargılardan hangisine varılamaz?
A) Selçuklular İslam dünyasının koruyuculuğunu üstlenmiştir.
B) Selçukluların başkenti Bağdat yakınlarındadır.
C) Türk hükümdarlar Abbasi halifelerine yardım etmiştir.
D) Abbasi halifeleri Selçuklu sultanları için dini lider durumundadır.
E) Abbasi halifesi, yönetimine tepki gösteren devletlerle mücadelede başarılı olamamıştır.
5. Büyük Selçuklular, hakimiyeti altında bulundurdukları yerli İran halkından bazılarını yönetimde önemli görevlere getirirken Türkmen beylerinin bir kısmını Anadolu'nun fethi için görevlendirmişlerdir.
Bu durumla ilgili olarak Büyük Selçuklu Devleti için aşağıdaki yargılardan hangisi savunulabilir?
A) Türk kültürü önemini kaybetmiştir.
B) Türkmenler yerleşik hayatı benimsememiştir.
C) Türkmenler devleti yıkmak için ayaklanmışlardır.
D) Yerli İran halkının yönetime katılması engellenmiştir.
E) Türkmenler devlet yönetimden uzak tutulmuştur.
6. Malazgirt Savaşı'ndan sonra Anadolu'da fetihlerde etkili olan komutanlar tarafından kendi adlarıyla Türk beylikleri kuruldu.
Aşağıdakilerden hangisi Malazgirt Savaşı'ndan sonra kurulan ilk Türk beyliklerinden biri değildir?
A) Saltukoğulları
B) Danişmentliler
C) Artukoğulları
D) Karesioğulları
E) Mengücekoğulları
7. Anadolu Selçukluları döneminde yapılan;
— Miryokefalon
— Yassıçemen
— Kösedağı
gibi savaşlar ve sonuçları dikkate alındığında aşağıdakilerden hangisi savunulamaz?
A) Bizans'ın Anadolu'yu geri alma umudu sona ermiştir.
B) Anadolu'daki Türk egemenliği kesinleşmiştir.
C) Anadolu Moğolların tehdidi altına girmiştir.
D) Bizans İmparatorluğu Türklere karşı Avrupa'dan yardım istemiştir.
E) Anadolu Türk siyasi birliği dağılmıştır.
8. Tarih yazarı Ibn Bibi "Alaattin Keykubat'ın ölümünden (1237) sonra 1284 yılına kadar Anadolu'da kimsenin boğazından tatlı şerbet geçmedi" diye yazmaktadır.
Bu bilgiye dayanarak;
I. I. Alaattin Keykubat sevilen bir hükümdardır.
II. XIII. yüzyıl Anadolu'nun görkemli bir dönemi olmuştur.
III. I. Alaattin Keykubat'tan sonra başka bir hükümdar tahta çıkmamıştır.
IV. Anadolu'nun zenginlik kaynakları I. Alaattin Keykubat'tan sonra azalmıştır.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) I ve II B) I ve IV C) III ve IV
D) I ve III E) II ve III
9. İslamiyet’i kabul eden Türkler; Kuran'ı öğrenmek için Arapça’yı ve hakimiyeti altına aldıkları İran bölgesindeki halka yakın olmak için Farsça’yı kullanmaya başlamıştır.
Aşağıdakilerden hangisi, bu durumun sonuçlarından biri değildir?
A) Medreselerde eğitim dilinin Arapça olması
B) Türkçe’nin yabancı dillerin etkisi altına girmesi
C) Türk toplumlarının yerleşik yaşam biçimini benimsemesi
D) Türkçe’nin etkinliğini kaybetmeye başlaması
E) Türk bilim adamlarının Arapça ve Farsça eserler yazması
10. Ortaçağda Avrupa'da papalığın siyasi bir güç olduğuna kanıt olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir?
A) Haçlı Seferleri'ni düzenlemesi
B) Günah bağışlama hakkına sahip olması
C) Aforoz yetkisini kullanması
D) Din adamı yetiştirmesi
E) Kilisede eğitim yaptırması
11. Türk-İslam devletlerinde dirlik sahibi, halktan belirlenmiş olan öşür miktarından fazlasını alamazdı. Böyle durumlarda halk Büyük Divan'a müracaat ederek hakkını arayabilirdi. Tımar sahibi hatalı bulunursa dirlik elinden alınırdı.
Bu uygulamanın amacı olarak, aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir?
A) Ülkenin törelere göre yönetilmesini sağlamak
B) Kadıların yönetimde söz sahibi olmasına ortam hazırlamak
C) Türklerin yerleşik hayata geçmelerini kolaylaştırmak
D) Devlet otoritesini korumak
E) Sınıf farklılıklarını ortadan kaldırmak
12. Anadolu Selçuklu Devleti'nde;
- Kervanlara devlet sigortası uygulanırdı.
- Ticaret yolları üzerinde kervansaraylar yaptırıldı.
- Kervansaraylarda ayrım yapılmaksızın herkese eşit hizmet verilirdi.
Bu bilgilere bakılarak;
I. Ticaretin geliştirilmesine çalışılmıştır.
II. Hoşgörülü bir yönetim anlayışı vardır.
III. Bilimsel çalışmalar teşvik edilmiştir.
IV. Boğazlar üzerinde Anadolu Selçuklu Devleti'nin etkisi artmıştır.
yargılarından hangilerine ulaşılamaz?
A) I ve III B) II ve IV C) I ve IV
D) II ve III E) III ve IV
1. Ortaçağ Avrupa'sında feodalitenin neden siyasi boşluktan yaralanan Katolik Kilisesi zamanla her alanda etkili olurken, merkezi devlet özelliği gösteren Bizans İmparatorluğu’nda Ortodoks Kilisesi yönetim üzerinde etkili olamamıştır.
Bu bilgilere bakılarak aşağıdaki yargılardan hangisi savunulabilir?
A) Bizans İmparatorluğu Papa'dan yardım istemiştir.
B) Ortodoks Kilisesi, Katolik Kilisesi ile ittifak kurmuştur.
C) Siyasi durum, kiliselerin güç ve otoritesini etkilemiştir.
D) Katolik Kilisesi Hıristiyanların tek temsilcisidir.
E) Derebeyler, merkezi krallıklara karşı Kilise ile ittifak kurmuştur.
2. Araplar haram aylar denilen dönemde aralarındaki anlaşmazlıklara son vererek Mekke'ye gelir, tapınakları ve putları ziyaret eder, kurban keserlerdi. Düzenlenen panayırlara katılır, ticaret yapar, eğlence ve çeşitli yarışmalar yaparlardı.
Arapların haram aylarda Mekke'de bir araya gelmelerinin aşağıdakilerden hangisinin ortaya çıkmasında etkili olduğu savunulabilir?
A) Ticaretin gelişmesi
B) Araplık bilincinin gelişmesi
C) Yetenekli kişilerin ortaya çıkması
D) Birbirlerini yakından tanımaları
E) Sosyal etkinliklerin artması
3. Hz. Muhammed; siyasi, askeri ve adli yetkileri kendisinde toplamıştı. Emirleri kanun olarak kabul edilirdi. Kurduğu İslam devletinde siyasi ve dini görevleri bütünlük arz etmiştir.
Bu bilgilere göre aşağıdaki yargılardan hangisine varılamaz?
A) Halkın yönetime katılma hakkı yoktur.
B) Teokratik devlet anlayışı hakimdir.
C) Merkezi otorite tek kişide toplanmıştır.
D) Yasama ve yargı tek elden yürütülmektedir.
E) Sınıf farklılıkları devam etmektedir.
4. - Abbasilerin Talaş Savaşı'nı kazanmasında Karluklar etkili olmuştur.
- Abbasiler, Bizans'a karşı Türklerden oluşan Avasım şehirlerini kurmuştur.
- Emir-ül Ümera olarak Mısır'a atanan Tulunoğlu Ahmet, bağımsızlığını ilan ederek Tulunoğulları devletini kurmuştur.
Yukarıdaki bilgilere bakılarak, aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?
A) Türkler İslamiyet’i kabul ettikten sonra da savaşçı özelliklerini korumuştur.
B) Türkler İslamiyet’ten önce de İslam orduları ile işbirliği yapmıştır.
C) Abbasiler Bizans'a karşı mücadelede yetersiz kalmıştır.
D) Abbasi toprakları üzerinde Türk devletleri kurulmuştur.
E) Türkler Abbasi halifeliğini koruma altına almıştır.
5. Emeviler döneminde fethedilen yerler İslamlaşmış, Arap dili ve kültürü Arap olmayan milletler tarafından da benimsenmiştir.
Bu durumun ortaya çıkmasında özellikle aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu savunulabilir?
A) Araplar dışındaki milletlere önem verilmesi
B) İslamiyet’in kutsal kitabının Arapça olması
C) Arap kültürünün diğer kültürlerin yapısına uygun olması
D) Arapça’nın zengin bir dil olması
E) İslamiyet’in diğer dinleri de kabul etmesi
6. Aşağıdakilerden hangisi Talaş Savaşı'nın sonuçlarından birisi değildir?
A) Batı Türkistan'ın Çin baskısından kurtulması
B) Kartukların İslamiyet’i kabul etmesi
C) Kâğıt ve matbaanın Avrupalılar tarafından kullanılması
D) Abbasi Devleti'nde Türklerin siyasi ve askeri alanda etkinlik kazanması
E) Çin'in batıya ilerleyişinin durdurulması
7. Karahanlıların, Doğu ve Batı Karahanlılar olarak ikiye ayrılması aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesi olarak kabul edilebilir?
A) Ülkenin hanedanın ortak malı olarak kabul edildiğinin
B) Türkçe’nin resmi dil olarak kullanıldığının
C) Selçuklular ile savaşıldığının
D) Maveraünnehir'e egemen olduğunun
E) İlk Türk-İslam devleti olduğunun
8. Selçuklu Devleti'nin temelini oluşturan Türkmenler yurt bulmak amacıyla istila hareketlerinde bulunuyor, bazen İslam ülkelerine de saldırıyordu. Türkmenlerin bu hareketlerini Abbasi halifesi, Tuğrul Bey'e şikayet ediyordu. Tuğrul Bey de Türkmenleri İslam ülkelerinden uzaklaştırmak amacıyla Anadolu'ya yönlendiriyordu.
Bu bilgilere bakılarak aşağıdaki yargılardan hangisi söylenemez?
A) Türkmenlerin yurt edinme amacı vardır.
B) Türkmen akınları İslam devletlerini olumsuz etkilemiştir.
C} Anadolu'ya Türk akınları düzenlenmiştir.
D) Tuğrul Bey batıya doğru genişleme politikası izlemiştir.
E) Anadolu'nun fethi amacıyla Abbasiler ve Selçuklular ittifak kurmuştur.
9. Anadolu Selçuklu Sultanı I. Gıyaseddin Keyhüsrev diğer Selçuklu Sultanları gibi hür düşünce ve geniş bir hoşgörüye sahipti. Adaletli, bilginleri korur, imar, ziraat ve kültür faaliyetlerini teşvik ederdi. Antalya'yı fethederek Anadolu'yu milletlerarası ticaret yolunun merkezi durumuna getirmişti.
Bu bilgilere bakıldığında Anadolu Selçuklu Devleti'nin izlediği politika ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Hoşgörüye dayalı bir düzen kurulduğu
B) Avrupa devletlerine ticari ve siyasi imtiyazlar verildiği
C) Bilimsel çalışmalara önem verildiği
D) Ticaretin geliştirildiği
E) Sınırların genişlediği
10. Anadolu'ya değişik zamanlarda yoğun olarak Türkmen göçleri yapılmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi Anadolu'ya yapılan Türkmen göçlerinin yoğunlaşması üzerinde etkili olmamıştır?
A) Malazgirt Savaşı'nın kazanılması
B) Katvan Savaşı'nda Büyük Selçuklu Devleti'nin yenilmesi
C) Bizans'ın Türklere karşı Haçlılardan yardım istemesi
D) Moğolların batıya doğru ilerlemesi
E) Anadolu'nun Türkmenler için elverişli bir yer olması
11. - Selçukluların Malazgirt Savaşı'nı kazanması Haçlı Seferleri'nin nedenlerinden biri oldu.
- Musul Atabeyliği'nin Urfa'yı Haçlılardan geri alması II. Haçlı Seferi'nin nedeni oldu.
- Eyyübilerin Kudüs'ü geri alması III. Haçlı Seferi'nin düzenlenmesine yol açtı.
Bu bilgilere göre, Haçlıları harekete geçiren temel etken aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kudüs'ün kutsallığı
B) Türk devletlerinin kazandığı başarılar
C) İslam dünyasında yaşanan karışıklıklar
D) Türklerin izlediği yayılmacı politikalar
E) Papaların güçlerini artırma düşünceleri
12. Anadolu Selçuklularında görülen devlet yönetimiyle ilgili özelliklerden bazıları şunlardır:
I. Divan örgütü oluşturulmuştur.
II. "Ülke hanedanın ortak malıdır." anlayışı benimsenmiştir.
III. Meliklerin yetkileri sınırlı tutulmuştur.
IV. Hükümdarlar adına hutbe okutulmuştur.
Bunlardan hangileri, Türklerin İslam öncesi geleneklerinin sürdürüldüğünün kanıtıdır?
A) I, III ve IV B) II ve IV C) I ve IV
D) II ve III E) III ve IV
1. Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti'nin kuruluşu sırasında Anadolu'nun durumu ile ilgili doğru bir bilgi değildir?
A) Anadolu'nun bir bölümü Bizans imparatorluğu'nun hakimiyeti altındadır.
B) Moğollar Anadolu'da işgalci güç olarak bulunmaktadır.
C) Beylikler, Büyük Selçuklu Devleti'ne bağlı olarak kurulmuştur.
D) Doğu Karadeniz'de Trabzon Rum İmparatorluğu hüküm sürmektedir.
E) Karamanoğulları Türkçe'yi resmi dil ilan etmiştir.
2. Anadolu Selçuklu Devleti'nin Kösedağı Savaşı'ndan sonra yıkılma sürecine girmesi üzerine kurulan Karamanoğulları Beyliği ile Osmanlı Beyliği'nin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
A) En güçlü beylikler olmaları
B) Beylik merkezinin aynı olması
C) Bizans sınırında uç beyliği olarak kurulmaları
D) Türkçe'yi resmi dil ilan etmeleri
E) Anadolu Türk siyasi birliğini sağlamak amacıyla çalışmalar yapmaları
3. Orhan Bey döneminde meydana gelen gelişmelerden bazıları şunlardır:
I. Divan teşkilatının kurulması
II. İznik'te ilk Osmanlı medresesinin açılması
III. Kadı ve subaşıların görevlendirilmesi
IV. Yaya ve müsellem adıyla ilk düzenli ordunun oluşturulması
Bu bilgilere göre Orhan Bey döneminde hangi alanda bir düzenleme yapıldığı söylenemez?
A) Yönetim B) Eğitim C) Askeri
D) Ticaret E) Adalet
4. Osmanlıların kuruluş döneminde sık sık başkent değiştirdiği görülmektedir.
Bu değişikliklerin amacı olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir?
A) Anadolu'daki beyliklerin saldırılarından korunmak
B) Fetih alanlarına yakın olmak
C) Moğol baskısından uzaklaşmak
D) Ticaretin gelişmesini sağlamak
E) Balkanları Türkleştirmek
5. Osmanlı Devleti'nde I. Murat döneminde saltanat sistemine geçilmiştir.
Saltanat sistemine geçişin amacı olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir?
A) Merkezi otoriteyi güçlendirmek
B) Divanın yetkilerini kısıtlamak
C) Fetihleri hızlandırmak
D) Tımar sistemini düzenlemek
E) Türkmenlerin yerleşik hayata geçmesini sağlamak
6. Kuruluş döneminde Osmanlı Devleti'nin Rumeli'de uyguladığı iskan politikasının özelliklerinden bazıları şunlardır:
I. Zorunlu bir gerekçe olmadan eski yerleşim yerine dönmenin yasak olması
II. Yeni bölgelere yerleştirilen halktan bir süre vergi alınmaması
III. Yeni bölgelere yerleştirilen halkın ihtiyaç duyduğu konutların devlet tarafından yapılması
Bu bilgilere göre iskan politikası ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Balkanların Türkleşmesi teşvik edilmiştir.
B) Balkanların etnik yapısı değişikliğe uğramıştır.
C) Bölgede Türklerin kalıcı olması amaçlanmıştır.
D) Hıristiyan halka yöneticilerini seçme hakkı tanınmıştır.
E) Rumeli'de İslamiyet’in yayılmasına ortam hazırlanmıştır.
7. Osmanlı Devleti'nin kuruluş döneminde görülen;
— Anadolu siyasi birliğinin sağlanması
— Bizans'ın vergiye bağlanması
— İlk tersanenin açılması
— İstanbul'un kuşatılması
gibi gelişmeler, aşağıdaki padişahlardan hangisi döneminde gerçekleşmiştir?
A) I. Murat
B) Yıldırım Bayezid
C) Orhan Bey
D) I. Mehmet
E) II. Murat
8. Fetret dönemine son vererek yönetimi tek başına ele geçiren I. Mehmet (Çelebi), dış politikada bir süre barış siyasetine önem vermiştir.
Bu durumun nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilemez?
A) Osmanlı ordusunun Ankara Savaşı'nda büyük kayıplar vermesi
B) Ayaklanmalarla mücadele edilmesi
C) Balkanlarda çıkan ayaklanmaları bastırmak istemesi
D) Anadolu Türk birliğini kurma düşüncesine önem vermesi
E) Merkezi otoriteyi artırmak istemesi
9. Osmanlı Devleti'nin kuruluş döneminde görülen,
I. Fetret devrinin yaşanması
II. Haçlı Seferleri'nin düzenlenmesi
III. Şeyh Bedrettin Ayaklanması
IV. Venediklilerle yapılan deniz savaşının kaybedilmesi
gibi gelişmelerden hangilerinin Osmanlı Devleti üzerindeki olumsuz etkisinin diğerlerine göre daha uzun sürdüğü savunulabilir?
A) Yalnız I B) II ve III C) Yalnız IV
D) I ve IV E) III ve IV
10. Ankara Savaşı'nı kazanan Timur ölünce kurduğu devlet kısa sürede yıkıldı. Savaşı kaybeden Osmanlı Devleti ise varlığını uzun süre devam ettirdi.
Timur İmparatorluğu'nun kazandığı askeri başarılara rağmen yıkılması, Osmanlı Devleti'nin hangi özelliğinin bir göstergesi olarak kabul edilebilir?
A) Beylikler arasında birliğin sağlanması
B) Devlet örgütünün sağlam temellere dayalı olması
C) Hükümdarların çok yetenekli olması
D) Veraset kavgalarının sona ermesi
E) Denizciliğin önem kazanması
11. Kuruluş devrinde,
- Çelebi Mehmet'in fetret devrine son vermesi
- II. Murat'ın şehzade Mustafa ayaklanmasını bastırması
gibi gelişmeler, Osmanlı Devleti'nde aşağıdaki sorunlardan hangisinin yaşandığına kanıt olarak gösterilebilir?
A) Saltanat kavgaları
B) Dini nitelikli ayaklanmalar
C) Dış saldırılar
D) Askeri birlikler oluşturulması
E) Islahatlara tepki gösterilmesi
12. Osmanlı Devleti'nin kuruluş yıllarında kısa sürede büyümesinde izlediği politikalar etkili olmuştur.
Aşağıdakilerden hangisi, kuruluş dönemi devlet adamlarının bu amaç doğrultusunda yaptığı çalışmalara örnek olarak gösterilemez?
A) Haçlı birliğinin oluşmasının engellenmesi
B) Örgütlenme çalışmalarına hız verilmesi
C) Balkanlarda hoşgörüye dayalı siyaset uygulanması
D) İskan siyasetinin uygulanması
E) Segedin Barışı'nın imzalanması
__________________

CEVAP ANAHTARI________
1. B 2. E 3. C 4. C 5. A 6. D 7. E 8. C 9. D 10. B 11. B 12. A

TÜRK-İSLAM TARİHİ
CEVAP ANAHTARI________
1. D 2. A 3. E 4. B 5. E 6. D 7. D 8. B 9. C 10. A 11. D 12. E

TEKRAR TESTİ

CEVAP ANAHTARI________
1. C 2. B 3. E 4. E 5. B 6. C 7. A 8. E 9. B 10. C 11. B 12. D

OSMANLI SİYASI TARİHİ-I (1300-1600

CEVAP ANAHTARI________
1. C 2. E 3. D 4. B 5. A 6. D 7. B 8. C 9. A 10. B 11. A 12. E

CEVAP ANAHTARI________
1. A 2. D 3. E 4. B 5. C 6. A 7. D 8. C 9. D 10. A

11. B 12. C
TÜRK-İSLAM TARİHİ

test soruları

CEVAPLAR
soru 1)
OLAY NEDİR? OLGU NEDİR?
OLAY: İnsanları ilgilendiren sosyal, ekonomik, kültürel, dini ve benzeri alanlarda meydana gelen oluşumlardır.OLGU: Oluşum süreci içinde ya da başka bir şeyin belirtisi olarak gözlemlenmiş olaylardan ibarettir.Örnek: Anadolu'nun Türkler tarafından fethi OLAY'dır. Anadolu'nun Türkleşmesi OLGU'dursoru 2)Polybios, Plutarkhos, Tacitius, Machiavellisoru 4) 12 Hayvanlı Türk Takvimi:
İslam'dan önceki Türklerin kullandıkları bilinen ilk takvimdir.
On iki Hayvanlı Takvim 'in Türkler 'e özgü olması, Türkler 'in çok eski dönemlerden itibaren astronomi bilimi ile yakından ilgilendiklerini gösterir.
Güneş yılını esas alır. Buna göre bir yıl, 365 gün, 5 saatten biraz fazladır.
Her yıla bir hayvan adı verilmiş, 12 yıl bir dönem kabul edilmiş, aylar; birinci ay, ikinci ay... olarak adlandırılmıştır.
Bu takvimde yılbaşı (miladi takvime göre) 22 Aralık’tır.
Bu takvimde tarih başlangıcı yoktur.
Bu takvimi Türklerin yanısıra Moğollar, Çinliler, Hintliler ve Tibetliler de kullanmışlardır. Halen Orta Asya’da bazı topluluklar tarafından kullanılırsoru 5) Yazılı kaynaklar Anayasa, kanun, kanun hükmünde kararname, uluslararası andlaşma, tüzük ve yönetmeliklerdir. Kanun, kanun hükmünde kararname ve uluslararası andlaşma normlar hiyerarşisinde aynı düzeyde yer alırlar. Diğerlerinin arasında hiyerarşi vardır. Tüzük, yönetmelikten; kanun, kanun hükmünde kararname ve uluslararası andlaşma da tüzükten üstündür. Anayasa ise hepsinin üstünde yer alır. Bunlar bir “normlar hiyerarşisi” oluşturur. Bu hiyerarşide alt basamakta yer alan bir norm üst basamakta yer alan bir norma aykırı olamaz. İdare, normlar hiyerarşisinde yer alan bütün normlara, sadece yönetmeliklere değil, tüzük, kanun, kanun hükmünde kararname, uluslararası andlaşma ve Anayasaya da uymak zorundadır. soru 8) Heredotos yada Strabon olması lazımsoru 9) epgrafisoru 10) etnografya

test soruları

1.       9.Sınıf Tarih Dersi 1.Dönem 1.Yazılı Sınav Soruları

AŞAĞIDAKİ CÜMLELERİN KARŞISINA DOĞRU İSE (D) YANLIŞ İSE (Y) KOYUNUZ
1.Lidyalıların parayı icat etmesiyle nümizmatik biliminin inceleme alanı ortaya çıkmıştır. (D) (2)
2.Yazının Sümerler tarafından icadıyla Tarih öncesi devirler sona erer. (D) (2)
3.Tarih öncesi devirlerin aydınlatılmasında yazısız kaynaklardan yararlanılır. (D) (2)
4.Mezopotamya’da kurulan ilk devlet Hititlerdir. (Y) (2)
5.Afenesyovo Kültürü Orta Asya’da en geniş yayılma alanına sahip kültürdür. (Y) (2)
AŞAĞIDAKİ BOŞLUKLARI UYGUN ŞEKİLDE DOLDURUNUZ
6. Tarih biliminin yönteminde elde edilen verilerin kaynak ve bilgi yönünden yeterli olup
olmadığı.Tahlil aşamasında kontrol edilir. (2)
7.Tarihi olayın geçtiği döneme ait her türlü bulguya.birinci elden kaynaklar,olayın geçtiği döneme yakın ya da o dönemin kaynaklarından yararlanılarak meydana getirilen eserlere ikinci elden kaynaklar denir. (2)
8.İlk “Güneş takvimi”ni Mısırlılar ilk”Ay takvimi”ni ise Sümerler oluşturmuştur. (2)
9.Diyarbakır yakınlarında bulunan Çayönü Türkiye’de ilk köy yerleşimidir. (2)
10.Tarihte ilk yazılı kanunlar Sümer Kralı Urukagina tarafından hazırlanmıştır. (2)
AŞAĞIDAKİ SORULARI CEVAPLAYINIZ
11.Mezopotamya’da kullanılan Çivi yazısını Anadolu’ya taşıyarak Anadolu’da da tarih çağlarının başlamasını sağlayan
devlet hangisidir? (5)
CEVAP:Asurlular
12. Anadolu’da kurulan ilk merkezi devlet hangisidir? (5)
CEVAP:Hititler
13. Anadolu da kurulan ilkçağ uygarlıklarından hangisi demokrasi fikrinin gelişmesinde öncülük etmiştir. (5)
CEVAP:İyonyalılar
14. Satraplık adı verilen yönetim biçimi hangi uygarlığa aittir ? (5)
CEVAP:Persler
15. Fenikelilerin dünya uygarlığına en önemli katkısı ne olmuştur? (5)
CEVAP:Fenike alfabesi
16.Mısır uygarlığında ahiret inancının olması hangi bilimlerin gelişmesinde etkili olmuştur. (5)
CEVAP:Tıp ve Eczacılık
17. Lidyalıların komşu ülkelerle ticari ilişkilerini geliştirmek için oluşturdukları ticaret yoluna ne isim verilmektedir? (5)
CEVAP:Kral Yolu
18. Hititlerde kralların tanrıya hesap vermek amacıyla oluşturdukları anal adı verilen yıllıklar neden objektif tarihçiliğin ilk örnekleri olarak kabul görmektedir? (5)
CEVAP:Tanrılardan korktukları için hep doğruları yazmışlardır
19. Anıtlar üzerindeki kitabeleri ve yazıları inceleyen bilim dalı hangisidir? (5)
CEVAP:Epigrafya
20. İlkçağda Anadolu uygarlıklarından hangisi maden işleme sanatında çok gelişmiştir? (5)
CEVAP:Urartular
AŞAĞIDAKİ TESTLERİ CEVAPLANDIRINIZ

21.Eski bir yerleşim merkezinde sadece Yontma taş ve Cilalı Taş çağlarının yaşandığını ileri süren bir araştırmacı,aşağıdakilerden hangisini buna kanıt olarak gösteremez? (5)
A)Tunçtan yapılmış heykelcikleriB)Topraktan yapılmış kap ve kacakları
C)Mağara resimlerini
D)Tarım araç ve gereçlerini
E)Tahıl öğütme taşlarını
22.Aşağıda belirtilen devletlerden hangisi Anadolu’da kurulmamıştır? (5)
A)Frigyalılar B)Elamlılar C)Urartular D)İyonyalılar E)Lidyalılar
23.Tarihte tek tanrı inancının ilk defa görüldüğü uygarlık aşağıdakilerden hangisidir? (5)
A)Mısırlılar B)Sümerler C)İbraniler D)Asurlular E)Romalılar
24.Aşağıdakilerden hangisinin konuya göre yapılan tarih tasnifine örnek oluşturduğu söylenebilir? (5)
A)Asya tarihi B)Türkiye tarihi C)İlk Çağ tarihi D)Sanat tarihi E)İstanbul tarihi
25.MÖ.1280 yılı için aşağıdaki ifadelrden hangisi doğrudur? (5)
A)MÖ.12. yüzyılın son yarısıdır
B)MÖ.13.yüzyılın ilk çeyreğidir
C)MÖ.13.yüzyılın son çeyreğidirD)MÖ.12.yüzyılın son çeyreğidir
E)MÖ.13.yüzyılın ikinci yarısının ilk çeyreğidir
26.Frigyalılar Anadolu uygarlığına aşağıdakilerden hangisini kazandırmışlardır? (5)
A)Çivi yazısını
B)Altın ve gümüş parayı
C)Tapates adıyla bilinen halı ve kilimleriD)Silindir şeklinde damga mühürleri
E)Hiyeroglif yazısını[/HIDE]

resimler

resimler

tarih bilimi resimleri

tarih soruları

TARİH – LİSE 1. SINIFLAR SORU BANKASI
1- Tarih ne demektir?
Tarih geçmiş zamanlarda yaşayan insan topluluklarının her türlü faaliyetlerini YER VE ZAMAN bildirerek, SEBEP-SONUÇ ilişkisi içinde anlatan bilim dalıdır.
2- Tarihi hikayeden ayırarak bilimsellik kazandıran özellikleri nelerdir?
3- Tarih biliminin diğer bilimlerden farkını yazınız?
4- Tarih biliminin temel konusu nedir?
Geçmiş zamanda yaşayan insan topluluklarının her türlü faaliyetidir.
5- Tarih biliminin yöntemini açıklayınız?
3- Tarih biliminin tanımı yapılırken hangi özellikleri kesinlikle bulunmalıdır?
4- Tarihte kaynak ne demektir? I. ve II.elden kaynakları örneklerle açıklayın?
5- Tarihi kaç şekilde sınıflandırıyoruz? Örneklerle açıklayınız?
6- Zamana kaç şekilde sınıflandırıyoruz? Örneklerle açıklayınız?
7- Konuya kaç şekilde sınıflandırıyoruz? Örneklerle açıklayınız?
8- Tarihi sınıflandırmanın temel amacı nedir?
9- Günümüzdeki Amasra ilçemizin eski adının “ Paflogonya” olduğunu bulan bir tarihçi hangi yardımcı bilim dalını kullanmıştır?
10- Bir tarihçi olarak araştırdığınız tarihi bir konuda eldeki kaynakları kullanmak için hangi yöntemleri kullanırdınız? Bu yöntemleri kullanım sırasına göre sıralayınız.
11- …………………bilim dalını tarihe yardımcı olması yönünden açıklayınız.
12- Tarih öncesi devirlerle ilgili olarak faydalanabileceğimiz yrdcı bilim dallarına 5 örnek yazınız.
13- Tarih devirleriyle ilgili olarak faydalanabileceğimiz yardımcı bilim dallarına 5 örnek yazınız.
14- Takvim ne denektir? Tarihte ilk kez kimler kullanmışlardır?
15- Takvimlerde bir yıl olarak hangi sistemler kullanılır? Bunlar neye göre hesaplanır?
16- Tarihte yazıyı ilk kez kimler bulmuştur?Anadoluya yazıyı kimler getirmiştir?Bu yazılı belgeler nerede bulunmuştur?
17- Türklerin tarih boyunca kullandıkları takvimlerin isimlerini yazınız?
18- Güneş yılı esaslı takvim ile ay yılı esaslı takvim arasında iki temel farkı belirtiniz.
19- Miladi takvime göre 29 Ocak 2004 tarihi, Rumi takvime göre hangi tarihtir?
20- Hicri 857 Miladi hangi yıla tekabül etmektedir?Çıkan sonuç size neyi hatırlatıyor?
21- Rumi takvime göre ……..yılı, miladi takvime göre hangi yıldır?
22- Hicri……yılını, miladi takvime çeviriniz?
23- Hicri takvimin özelliklerinden 2 tanesini yazınız.
24- Hicri takvim ile Miladi takvim arasındaki farkları yazınız.
25- Miladi……yılını, hicri takvime çeviriniz?
26- Miladi takvimin özelliklerinden 2 tanesini yazınız.
27- Miladi takvimin kullanılmasına ülkemizde niçin ihtiyaç duyulmuştur?
28- M.Ö.3500 yılında yazının bulunmasından günümüze kadar kaç yıl geçmiştir?
29- 18.yüzyılın 2.yarısı ile ilgili bir tarih yazınız?
30- …….tarihinin yüzyıl olarak okunuşunu yazınız.
31- Tarih öncesi devirleri şematik olarak yazınız.
32- Tarih devirlerini şematik olarak yazınız.

Tarihe Giriş

Tarihin Tanımı : Geçmişte yaşamış insan topluluklarının birbirleriyle olan ilişkilerini, savaş ve barışlarını, kültürlerini, medeniyetlerini, sosyo – ekonomik yapılarını belgelere dayanarak, yer ve zaman göstererek, sebep – sonuç ilişkisi içerisinde inceleyen ve objektif olarak açıklayan bir bilimdir.
Tarihin Konusu : İnsan faaliyetleri ve bu faaliyetlerin sonucu içerir. İnsan faaliyetleri önce düşünce olarak ortaya çıkar, daha sonra uygulama alanına konulması ile olgu ve olaylar şekline dönüşür.

Olgu : Fetih hareketi, nüfus artışı...
Olay : İstanbul’un fethi, bir çocuğun doğumu...

TARİHİ OLAYLARIN ÖZELLİKLERİ

* Konusu insan geçmişidir.
* Tarihin kanunu yoktur.
* Olayları neden – sonuç ilişkileri içerisinde ele alır. (Bu özellik tarihe bilimsellik kazandırır.)
* Olayları yer ve zaman belirterek ifade eder. (Tarihi hikaye olmaktan çıkarır.)
* Tarih ele aldığı olayları o günün şartlarına göre değerlendirir ve açıklar. (Tarihe objektiflik kazandırır.)
* Tarihin deneyi, tekrarı, gözlemi yoktur.
* Tarihteki olayların her biri diğerinin ya sonucu ya sebebidir.

Belgelere dayanarak olayları açıklar. (Tarihe doğruluk ve kesinlik kazandırır.)

TARİHİN YARDIMCI BİLİMLERİ
Coğrafya : Yer bilimi

Arkeoloji : Kazı bilimi (özellikle tarih öncesi dönemlerin incelemesinde)
Antropoloji : Irk bilimi
Etnografya : Öz kültür bilimi

Paleografya : Yazı bilimi

Numizmatik (Meskukat) : Para bilimi

Diplomasi : Belge bilimi (Devletler arası resmi yazışmaları, belgeleri inceler.)

Sosyoloji : Toplum bilimi

Kronoloji : Takvim bilimi

Filoloji : Dil bilimi

Heraldik : Arma bilimi

Sigiliografya : Mühür bilimi

TARİH YAZICILIĞININ GEÇİRDİĞİ AŞAMALAR

* Hikayeci (Nakilci) Tarih : Olaylar hikayeler şeklinde, mübalağalı biçimde ele alınır. Sebep sonuç ilişkisi yoktur.
* Öğretici Tarih (Pragmatik) : Olaylardan ders çıkarmak suretiyle, toplumun ahlak ve karakterini geliştirmeyi amaçlar. Kahramanlar ön plana çıkartılır.
* Sosyal Tarih : Olayların hissi yönlerini dikkate almadan açıklayan tarih anlayışıdır.
* Neden–Nasılcı (Bilimsel) Tarih : Olaylar, sebep – sonuç ilişkisi içinde, neden ve nasıl sorularına cevap aranarak incelenir.

* Kronik Tarih : Her yılın olayları arasında herhangi bir bağlantı gözetilmeden arka arkaya sıralanır.

* Not: Tarih yazıcılığı Hitit Krallarının tutturduğu yıllıklarla (anal) başlar.

TARİH ÇEŞİTLERİ

ü Zamana Göre : İlkçağ uygarlıkları, ortaçağda Avrupa ...
ü Mekana Göre : Orta Asya Türk Tarihi, Türkiye Tarihi...
ü Konuya Göre : Siyasi Tarih, Kültür Tarihi, Sanat Tarihi, Spor Tarihi...

TAKVİM


ü Güneş yılı esaslı : 365 gün 6 saattir. Mısırlılar bulmuştur.
ü Ay yılı esaslı : 354 gündür. Sümerler bulmuştur.

TÜRKLERİN TARİH BOYUNCA KULLANDIĞI TAKVİMLER


ü 12 Hayvanlı Takvim : Güneş yılı esaslıdır. Her yıla bir hayvan ismi verilir. 12 aydan oluşur. Hunlar, Göktürkler, Uygurlar, Kırgızlar, Moğollar vs. tarafından kullanılmıştır. Başlangıcı yoktur.
ü Hicri Takvim : Ay yılı esaslıdır. İlk kez Hz. Ömer zamanında kullanılmaya başlanmıştır. Hicret başlangıçlıdır.
ü Celali Takvim : Büyük Selçuklu Devleti’nde Melikşah zamanında ayrıca Harzemşahlar ve Babürler tarafından da kullanılmıştır. Güneş yılı esaslıdır. İran kökenlidir. (1079)

ü Rumi (Mali) Takvim : Güneş yılı esaslı bir takvimdir. Osmanlılarda IV. Mehmet zamanında kullanılmaya başlanmıştır. Sadece ekonomik alanda kullanılmıştır. Tanzimatla beraber resmileşerek yaygınlaşmıştır. Hicret başlangıçlıdır.
ü Miladi Takvim : 1 Ocak 1926’dan itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Mısırlılar bulmuş, Yunan ve Romalılar geliştirmiştir. Hz. İsa’nın doğumu (Milat – 0) başlangıç kabul edilmiştir.

TARİHİN ÇAĞLARA AYRILMASI


ü Tarih Öncesi (Prehistorik) Devirler

¨ Taş Devri :

§ Kabataş : Araç – gereç yapımı yoktur. İnsanlar toplayıcılıkla geçinmektedirler. En ilkel ve en uzun dönemdir.
§ Yontmataş: Araç – gereç yapımı başlamıştır. Toplayıcılık yanında avcılık başlamış, mağaralara çekilmişler. Resim ve kabartma eserlere (güzel sanatların ilk örnekleri) rastlanmıştır. Ateş, devrin sonlarına doğru bulunmuştur.
§ Cilalıtaş : Topraktan araç – gereç yapımı başlamış, seramik sanatının temeli atılmıştır. Üreticilikle birlikte yerleşik hayat başlamıştır. Hayvanlar evcilleştirilmiş, Dolmen ve Menhirler yapılmıştır.

Not : Cilalıtaş ile bakır devri arasındaki geçiş dönemine “Kalkololitik devir” denilir.

¨ Maden Devri :

§ Bakır Devri
§ Tunç Devri : İlk site devletleri, ardından büyük devletler kuruldu.
§ Demir Devri : devrin sonunda ateş bulundu.

Not-1: Tarih öncesi dönemlerin devirlere ayrılmasında, kullanılan araç-gereçlere dikkat edilir.

Not-2: Tarih öncesi dönemlere karanlık devirler de denir.

Not-3: Bütün devirler bütün toplumlarda aynı anda yaşanmamıştır.

Not-4: Her toplum bütün devirleri sırasıyla yaşamamıştır.

Not-5: Devlet düşüncesinin ortaya çıkması Tunç devrindedir.

Not-6: İnsanların ihtiyaçları icatları ortaya çıkarmıştır.

Programcı Notu : Tarih öncesi dönemlere karanlık devirler denilmesi, tarih devirlerinin (hepsinin olmasa bile) sırayla yaşandığı iddiası, Devlet düşüncesinin ortaya çıkması ifadesi ve insanların ihtiyaçları icatları ortaya çıkarmıştır ifadesi resmi tarihe aittir. Bu görüşleri kabul etmeyen kaynaklar mevcuttur, program içinde yeri geldikçe bu kaynaklardaki bilgiler aktarılacaktır.

¨ Tarihi Çağlar : Tarihi çağlara ayırmanın bilimsel bir yönü yoktur, öğrenmeyi ve araştırmayı kolaylaştırmak içindir. Önemli toplumsal ve ekonomik olaylar çağ başlangıcı kabul edilmiştir.

§ İlkçağ : (Yazının bulunması M.Ö. 3000 – Kavimler Göçü 375)
§ Ortaçağ : (Kavimler Göçü 375 – İstanbul’un Fethi 1453)
§ Yeniçağ : (İstanbul’un Fethi 1453 – Fransız İhtilali 1789)
§ Yakınçağ : (Fransız İhtilali 1789 - )

İLKÇAĞ MEDENİYETLERİ

ÇİN MEDENİYETİ:

Sülalelerce yönetilir. Çin’de iki türlü mimari gelişmiştir. Askeri mimari (Çin Seddi), Dini mimari (Budist tapınakları). Çinicilik, porselen, seramik gibi sanatlar, maden az olduğu için gelişmiştir. Matbaa, kâğıt, barut, pusula, çini mürekkep, ilk kez Çin’de bulunmuştur. Budizm, Taoizm, Konfüçyüs, Maniheizm gibi dinler yaygındır. Çin’de tarih yazıcılığı gelişmiştir. Türkler hakkında ilk bilgiler Çin kaynaklarında mevcuttur.

HİNT MEDENİYETİ:

Hindistan’da güçlü bir devlet, önemli bir medeniyet ve bir millet anlayışı oluşmamıştır.

Sebepleri:

* Çok değişik din, dil ırk, mezhep vs.’den insanların bulunması.

* İklimin çok sıcak olması.

* Kast sistemi (Dünyanın en katı sınıf farklılığı), Brahmanlar (din adamları), Kişatriyalar (asiller), Vaysiyalar (esnaf, tüccar, çiftçi), Südralar (köylüler, işçiler; paryalar [köleler]).

Not: Hindistan’da Veda dini, Brahmanizm, Budizm, Taoizm, Konfüçyüs, Mani Hinduizm gibi dinler görülür.

İSKİT MEDENİYETİ (SAKA) :

Önce Orta Asya’da görülen İskitler, Karadeniz’in kuzeyindeki bozkırlara gelerek yerleşmişlerdir. Atlı göçebe yaşamışlar, hayvancılıkla uğraşmışlardır. Alper Tunga ve Şu adlı destanları vardır. Anadolu’ya kadar akınlarda bulunmuşlardır. Bilinen ilk Türk topluluğudur.

MEZOPOTAMYA MEDENİYETLERİ

* Güneydoğu Anadolu Torosları’ndan başlayarak Basra Körfezi’ne dökülen Fırat ile Dicle Nehirleri arasından kalan bölgeye Mezopotamya denir.

* Mezopotamya medeniyeti, başta Anadolu, Ege ve Mısır medeniyetleri olmak üzere birçok medeniyeti etkilemiştir.

SÜMERLER:

* Orta Asya kökenlidirler. M.Ö. 4000 yılında güney Mezopotamya’ya gelmişlerdir.

* Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. (Ur, Uruk, Kiş, Lagaş, Nippur)

* Rahip – Kral özelliği görülür.

* Çok tanrılı inanç vardır, ahiret inançları zayıftır.

* Ziggurat denilen çok katlı, çok amaçlı tapınakları vardır.

* M.Ö. 3000 yılında çivi yazısını bulmuş ve tarihi çağları başlatmışlardır.

* Urgakina kanunları tarihte bilinen ilk yazılı kanunlardır. (Bilinen ilk hukuk devleti Sümerler).

* Kanunlar hafiftir ve fidye esası vardır.

* Gılgamış, Yaratılış, Tufan gibi dini nitelikli destanları vardır.

* Herkes askerdir.

* Taş olmadığı için kalıcı mimari eserleri yoktur.

* Astronomi, takvim, matematik gelişmiştir.

AKADLAR:

* Sami kökenlidirler.

* Akade adlı başkentleri vardır. (Tarihte bilinen ilk merkezi devlet veya imparatorluktur.)

* İlk düzenli ordu Akadlar’da görülür.

* Tarım gelişmiştir. Su kanalları yapmışlardır.

* Zafer anıtı ve Agade tapınakları mimari eserleridir.

BABİLLER:

* Sami kökenlidirler. Başkent Babillion’dur.

* Hammurabi kanunları ilk anayasa niteliğindeki kanunlardır.

* Daha serttir ve “kısas”a dayalıdır.

* Hammurabi kanunları, Mezopotamya’nın Samileştirilmesini amaçlar.

* Rahip-Kral özelliğine son vermiş, ilk dünyevi devlet, ilk mutlak krallığı kurmuştur.

* Yahudiler, II. Babil devleti zamanında sürgün edilmiştir.

* Babil Asma Bahçeleri ve Babil Kulesi meşhurdur.

ASURLAR:

* Merkez Ninova’dır.

* Kuzey Mezopotamya’da kurulmuştur. Bölge tarıma elverişli olmadığı için ticaretle uğraşmışlardır.

* Anadolu’nun içlerine kadar (Kayseri – Kültepe) gelmişler, koloniler kurmuşlar ve burada çivi yazılı tabletler bırakmışlardır.

* Anadolu’da tarihi çağları başlatan ve ilk yazıyı getiren Asurlar’dır.

* İlk sömürge imparatorluğudur.

* Asur kanunları çok sert ve vahşidir.

* İlk kütüphane Ninova’da kurulmuştur.

ELAMLAR:

Başkentleri Sus’tur. Sami kökenlidirler. Önemli bir varlık ortaya koyamamışlardır.

İRAN MEDENİYETİ:

* İran’da ilk Partlar, sonra Medler yaşamıştır. M.Ö. 6. y.y.’da Persler Medler’i yıkmışlardır.

* Çok büyük bir imparatorluk kurmuşlardır. (İndus Nehri’nden Ege Denizi’ne, Kafkaslardan Basra Körfezi’ne kadar)

* Ülkeyi “satraplık” denilen eyaletlere ayırmışlardır.

* Ticaret gelişmiştir. (Ticaret yolları üzerinde oldukları için)

* Tarihte bilinen ilk posta teşkilatını kurmuşlardır.

* Zerdüştlük dini (ateşperest) hâkimdir.

* Büyük İskender son vermiştir.

İBRANİ MEDENİYETİ:

* Sami kökenlidirler merkezleri Kudüs’tür.

* Dinleri Museviliktir. (Milli bir din). Tanrılarına Yahova, kitaplarına Tevrat denir.

* Bilinen ilk tek tanrılı dindir. Hz. Süleyman zamanında büyük bir devlet haline gelmişlerdir. Babiller zamanında başlayan sürgün hayatları birkaç bin yıl devam etmiştir.

* Hz. Süleyman Mabedi önemli eserlerindendir.

FENİKE MEDENİYETİ

* Sami kökenlidirler.

* Kuruldukları bölge Lübnan çevresidir.

* Tarımdan ziyade denizcilik ve deniz ticaretinde gelişip koloniler kurmuşlardır.

* Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. (Sidon, Biblos, Sayda, Sur)

* Kolonilerine sadece ekonomik amaçlarla gittikleri için uzun süre tutunamamışlardır.

* Alfabeyi (harf yazısı) ilk kez Fenikeliler bulmuştur. (Daha sonra İyon, Yunan ve Romalılar geliştirmiştir, Latin Alfabesi oluşmuştur.)

MISIR MEDENİYETİ:

* Kapalı bir bölge olduğu ve toplumun tutuculuğundan dolayı çevreden fazla etkilenmemişler, bu yüzden tarih öncesi dönemleri sırasıyla yaşan tek toplumdur.

* Önceleri Nom (veya Nomos) denilen şehir devletleri vardır. Sonraları merkezi krallık gerçekleşmiştir.

* Değişik hanedanlar yönetime hâkimdir.

* Firavunlar tanrı – Kral özelliği gösterirler. (Bu özelliklerinden dolayı hukuk sistemi gelişmemiştir.)

* Çok tanrılı dinler görülür.

* İlk vezirlik (kâtip) sistemi Mısırlılarda görülür.

* Ahiret inancı kuvvetlidir. Bu nedenle mumyacılık ve anıt-mezar (piramit) yapımı gelişmiştir.

* Tıp, eczacılık, kimya, matematik, geometri, takvim, hiyeroglif (resim yazısı) gelişmiştir.

* M.Ö. 1280’de Hititler ile yaptıkları ve Suriye’yi paylaştıkları “Kadeş Antlaşması” bilinen ilk dostluk ve ittifak, aynı zamanda ilk yazılı antlaşmadır.

* Keops, Kefren önemli piramitlerdir.

ANADOLU MEDENİYETLERİ:

* Anadolu’da yontma taş dönemini aydınlatan ilk kalıntılar Antalya’da Karain ve Beldibi mağaralarında bulunmuştur.

* Cilalıtaş dönemini aydınlatan eserlere ise Konya-Çatalhöyük, Burdur-Hacılarda rastlanır.

* Önemli yerleşim yerleri olarak Kayseri –Kültepe, Çanakkale-Truva, Yozgat-Alişar sayılabilir.

HİTİTLER (ETİLER) :

* Anadolu medeniyetinin temelini oluştururlar.

* M.Ö. 2 bin yılında Anadolu’da Kızılırmak çevresine yerleşmişlerdir.

* Şehir devletlerinden merkezi krallığa geçmişlerdir.

* Merkez Hattuşaş’tır. (Çorum – Boğazköy).

* Hükümdarlar rahip-kral özelliği gösterirler.

* Tavananna denilen kraliçe yönetimde etkilidir.

* Soylulardan oluşan “Pankuş Meclisi” önemli kararların alınmasında etkilidir. (Meşrutiyet rejiminin ilk örneği.)

* Çok tanrılı din vardır. Bu dönemde Anadolu’ya “Bin tanrı ili” denir. Ahiret inançları zayıftır.

* Aile hukuku gelişmiştir. (Medeni hukukun temelini atmışlar.)

Çivi ve resim yazılarını kullanmışlardır. (Anadolu’da tarihi çağlar Asurlar’ın yazıyı geliştirmesiyle başlar.)

* Frigyalılar tarafından yıkılmışlardır.

* Anadolu’da demir çağını başlatmışlardır.

* Yıllıklar (Anal) tutmaları ile tarih yazıcılığını başlatmışlardır.

* İvriz ve Yazılıkaya Kabartmaları önemli eserlerindendir.

FRİGYALILAR

* Merkez Gordion’dur. (Ankara – Polatlı) Bir iç batı Anadolu medeniyetidir.

* Tarım çok önemli olduğu için tarıma dayalı cezalar çok ağırdır.

* Kuyumculuk, önemli ticaret yolları üzerinde olmaları nedeniyle gelişmiştir.

* Müzik, kaya mimarisi ve dokuma alanlarında ilerlemişlerdir. (Tapates adıyla bilinen halı ve kilimler)

* Kimmerler son vermiştir.

* Kibele tapınakları, Midas’ın mezarı önemli eserleridir.

URARTULAR:

* Başkent Tuşpa (Van)’dır.

* Tarım ve hayvancılık gelişmiştir. (Su kanalları yapmışlardır.)

* İlk barajları yapmışlardır.

* Ahiret inancı vardır.

* Madencilik gelişmiştir.

* Ev şeklinde mezarlar vardır.

* Medler ortadan kaldırmıştır.

LİDYALILAR:

* Sard merkezli bir Batı Anadolu medeniyetidir.

* Kral Yolu denilen Efes – Ninova arasındaki ticaret yolu, Doğu – Batı arasında ticaretin ve kültürel etkileşimin hızlanmasını sağlamıştır.

* İlk parayı kullanan Lidyalılar’dır. (M.Ö.) 700

* Paralı askerleri vardır. Orduya önem vermemeleri çabuk yıkılmalarında etkilidir.

İYONYALILAR (AKALAR) :

* Akalar tarafından M.Ö. 1200’de Batı Anadolu’da oluşturulan bir medeniyettir.

* Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. (İzmir, Efes, Milet, Foça)

* Ticaret yollarının bitiş noktasında bulunmaları, tarım ve deniz ticareti sayesinde zenginleşmeleri sonucunda kültürel ve bilim yönüyle Anadolu medeniyetlerinin en gelişmişini oluşturmuşlardır.

* Koloniler kurmuşlar ve kolonilerine yerleşme amacıyla gitmişlerdir.

* Şehir devletleri halinde yaşamaları, bilim adamlarının yetişmesine uygun özgür düşünce ortamına zemin hazırlamıştır.

* Tıpta Hipokrat, tarihte Heredot, felsefede Diyojen, matematikte Pisagor, Tales gibi bilim adamları yetişmiştir.

* İnsan şeklinde düşündükleri çok tanrılı din anlayışı vardır.

* Persler tarafından İyonyalılara son verilmiştir.

* Mimaride İyon nizamını geliştirmişlerdir. (Örnek: Efes harabeleri)

EGE MEDENİYETLERİ

GİRİT MEDENİYETİ:

* Ege medeniyetlerinin temelini oluşturmuşlardır.

* İlk denizciler Giritliler’dir.

* Mimaride gelişmişler, çok katlı saraylar yapmışlardır. (Knossos).

* M.Ö. 1400’lerde Aka (Miken), M.Ö. 1200’de Dor istilasına uğramışlardır.

MİKEN MEDENİYETİ:

* M.Ö. 2000’de Akalar tarafından kurulmuştur.

* Savaşçı bir toplumdur.

* Mora yarımadası, Yunanistan, Girit ve Kıbrıs’ı işgal etmişlerdir.

* Deniz ticaretinde gelişmişlerdir.

* Kuyu mezarları önemli eserleridir.

* Boğazların hâkimiyeti için Truvalılarla yaptıkları savaşlar (Truva Savaşları) meşhurdur.

YUNAN MEDENİYETİ:

* M.Ö. 1200 yılında Dorlar tarafından kurulmuştur.

* “ Polis” denilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır.

* Atina, Tebai, Korint, Sparta, Larissa gibi şehir devletleri vardır.

* Polislerin başında “Tiran” denilen krallar vardır.

* Denizcilikte ilerlemişler ve kolonicilik faaliyetlerinde bulunmuşlardır. (Yerleşme amacıyla gitmişlerdir.)

* Başta Zeus olmak üzere Olympos dağında oturan tanrıları adına düzenledikleri yarışmalar olimpiyatların temelini oluşturmuştur.

* Felsefede Aristo, Eflatun, edebiyatta Homeros (İlyada ve Odisse), tarihte, Tukitides önemli bilim adamlarıdır.

* Alfabe ve takvime katkıda bulunmuşlardır.

* Atina’da sınıf farklılıklarından doğan huzursuzlukları gidermek amacıyla yapılan Dragon, Solon ve Klistenes kanunları Atina’yı “

Demokrasinin beşiği” yapmıştır.

HELLEN MEDENİYETİ:

* Makedonyalı İskender, İyonya şehir devletlerini Pers istilasından kurtarmak için M.Ö. 334 yılında Doğu (Asya) seferine çıkar.

Seferine Sonuçları:

* Anadolu, İran, Mezopotamya ve Mısır ele geçirilerek Perslere son verilmiştir.

* Doğu ve batı kültürünün karışmasıyla “Helenizm” doğmuştur.

* Doğu – Batı ticareti ve kültürel etkileşimi artmıştır.

* Önemli kültür ve ticaret merkezleri kurulmuştur. (İskenderiye, İskenderun)

* Doğu’nun dini anlayışından etkilenilmiştir. (rahip-kral)

* Helenizm medeniyetinin doğmasında Yunan, Anadolu, İran, Mezopotamya ve Mısır medeniyetlerinin etkisi olmuştur.

* Helenizm, Roma ve İslam medeniyetini etkilemiştir.

* İskender’in ölümünden sonra ülke Makedonya, Asya ve Mısır krallıkları olmak üzere üçe ayrılmıştır.

* Asya Krallığı’nın egemen olduğu Anadolu’da aynı zamanla yeni krallıklar ortaya çıktı. (Biitanya, Bergama, Kapadokya ve Pontus krallıkları.)

* Bergama’daki Zeus Tapınağı ve Asklepion Sağlık Merkezi önemli gelişmelerdendir.

ROMA MEDENİYETİ:

* Roma’da; krallık, cumhuriyet ve imparatorluk devirleri görülür.

* Sınıf farklılıkları vardır. Patriciler (Asiller), Plepler (vatandaş), Köleler.

* Günümüz Avrupa hukukunun temelini 12 Levha Kanunları oluşturur.

* Latin alfabesi ve Miladi Takvim’e son şeklini vermişlerdir.

* Lejyon denilen paralı, disiplinli orduları vardır.

* Önceleri tarım yaygın iken, Akdeniz havzasını ele geçirmeleri ile ticaret gelişmiştir. Kartaca ile yaklaşık yüzyıl süren Pön Savaşları yapılmıştır.

* Çok tanrılı inanç vardır.

* MS. 313’te Milano Fermanı ile Hıristiyanlık serbest bırakılmıştır.

* Çiçero (Hitabet), Tilus, Takitus (Tarih) önemli ilmi şahsiyetlerdir.

* İstanbul’da; Ayasofya, Bozdoğan Kemeri, Yerebatan Sarayı, Çemberlitaş, Ankara’da Agustus Tapınağı, Roma Hamamı, Antalya’da; Aspendos Tiyatrosu, Niğde’de Roma Havuzu gibi eserler bırakmışlar, mimaride çok gelişmişlerdir.

* 395’te Kavimler göçü sonucu Doğu – Batı diye ikiye ayrılmışlardır.

* 476’da Batı Roma, 1453’te Doğu Roma yıkılmıştır.

ORTAASYA TÜRK TARİHİ

İslamiyet'ten Önce Orta Asya'da Kurulan Türk Devletleri

Türkler'in İlk Ana Yurdu

Türkler'in ilk ana yurdu Orat Asya'da; Batı'da Hazar Denizi'nden Doğu'da Kingan Dağları'na, Kuzey'de Altay Dağları'ndan Güney'de Hindukuş ve Karanlık Dağları'na kadar uzanan bölgedir.

Bu bölge, coğrafi yapısı ve iklim şartlarının da elverişli olması nedeniyle Türkler tarafından Ana Yurt olarak tercih edilmiştir.

Göçebe kültürünün sonucunda şu durumlar ortaya çıkmıştır.

*Merkezi yapı güçlenememiş,

*Teşkilatçı özellik gelişememiş,

*Mimari ve şehircilik ortaya çıkmamış,

*Ekonomi, hayvancılığa dayalı kalmış,

*Askeri yapıysa gelişmiştir.

Türkler'in Orta Asya'dan Göç Etmenlerinin Nedenleri :

*Topraklarının tarıma elverişsiz olması,

*Hayvanlar için otlakların yetersiz olması,

*İklim koşullarının değişmesi nedeniyle kuraklık ve şiddetli kış yaşanması,

*Türk boyları ve yabancı kavimlerle yapılan mücadelelerdir.

Asya Hun (Büyük Hun) Devleti

Merkez Ötügen olmak üzere Orhun ve Selenga nehirleri çevresinde kuruldu.

Tarihte bilinen ilk Türk devletidir. Devletin kurucusu ve ilk hükümdarı Teoman'dır.

Çinlilere karşı seferler yaptılar, Çinliler de bu seferleri durdurmak için Çin Seddi'ni yapmak zorunda kalmışlardır.

Teoman'ın oğlu Meta Han döneminde; diğer Türk devletlerine de örnek olacak "onluk sistem"e dayalı ilk düzenli Türk ordusu kuruldu.

Asya Hun Devleti'nin Yıkılışı

Mete Han'ın ölümünden sonra oğulları ülkeyi iyi yönetemediler.

Çin entrikaları ve bu devletle yapılan savaşlar ülkeyi zayıflattı.

İpek Yolu'nun Çin kontolüne geçmesi nedeniyle Hun ekonomisi bozuldu.

Artan Çin baskısı nedeniyle ülke iyice zayıflayarak Doğu ve Batı olarak ikiye ayrıldı.

Kavimler Göçü :

Çin baskısından kaçan Kuzey Hunları, M.S. 375'de Batı'ya göç etmeye başladılar. Hun göçleri sonunda Karadeniz'in Kuzeyi'ndeki Germen kavimleri Batı'ya göç etti. Doğu Germen kavimlerinin göçü sonucunda , Roma İmparatorluğu, M.S. 395 tarihinde, Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrıldı.

UYARI : Avrupa'ya ve Anadolu'ya ilk Türk akını bu dönemde düzenlenmiştir. Bu akınlar Anadolu'ya yerleşme ve yurt edinme amacı taşımamaktadır.

Avrupa Hun Devleti

M.S. 400'lerde başkent Etzelburg olmak üzere Avrupa Hun Devleti kuruldu. Bu sırada Hun hükümdarı Balamir'di.

Avrupa Hunları'nın en ünlü hükümdarı Attila'dır.

Attila, 447 yılında büyük bir ordu ile Doğu Roma (Bizans) üzerine yürüdü ve onları vergiye bağladı.

451 yılında Batı Roma İmparatorluğu üzerine ve 452 yılında da İtalya üzerien iki büyük sefer yaptı.

Göktürk Devleti

552'de Avarlar'a karşı isyan ederek, Bumin Kağan önderliğinde Ötügen merkez olmak üzere kuruldu.

Tarihte Türk ismini devlet isimlerinde kullanan ilk topluluktur.

Bumin Kağan'ın yerine geçen Mukan Kağan zamanında devlet en parlak dönemini yaşadı.

İstemi Yabgu döneminde Bizans ile Sasani Devleti'ne karşı büyük mücadeleler yapıldı.

Göktürk Devleti, Çin entrikaları sonucu, 582 yılında Doğu ve Batı Göktürkler olarak ikiye ayrıldı.

UYARI : Bu dönemde İpek Yolu, Göktürk, Sasani ve Bizans Devletleri'ni karşı karşıya getirmiştir. İlk Türk-Bizans ittifakı Sasaniler'e karşı bu dönemde olmuştur (571). Hedef doğu-batı ticaretini ele geçirmektir.

II. Göktürk (Kutluk) Devleti

682 yılında Kutluk Kağan önderliğinde kuruldu.

Ünlü hükümdarları Bilge Kağan döneminde, vezirleri Kültigin ve Tonyukuk ile birlikte, en parlak dönemlerini yaşadılar.

Bilge Kağan'ın ölümünden sonra zayıflayarak Basmil, Karluk ve Uygurlar'ın isyanı sonucu yıkıldılar.

UYARI : Türk tarihinin ve Türk edebiyatının ilk yazılı kaynağı olarak kabul edilen Orhun yazıtları bu dönemde yazılmıştır. Bu yazıtlarda Göktürk Tarihi ve Türk Uygarlığı hakkında önemli bilgiler verilmektedir.

Uygur Devleti

Yerleşik yaşamı benimseyen ilk Türk topluluğudur.

Budizm ve Maniheizm'i benimsediler.

Çin'den sonra matbaayı geliştirerek ikinci kez kullanılan ve hareketli harfleri icat ettiler.

840 yılında Kırgız Türkleri tarafından yıkıldılar.

UYARI : Budizm ve Maniheizm Uygurların hem mimari alanında hem de savaşçı özelliklerini kaybetmelerinde etkili olmuştur.

Kırgızlar, Uygurları yıkarak Türk yurdunun Moğollar'ın eline geçmesine neden olmuşlardır. Bu yüzden Türk tarihinde olumsuz anılmışlardır.

Avarlar

En ünlü hükümdarları Bayan Kağan döneminde Doğu Roam İmparatorluğu üzerien bir çok sefer yaptılar.

Sasanilerle birleşerek ilk defa İstanbul'u kuşattılar fakat ele geçiremediler.

Hristiyanlığı kabul eden Türk topluluklarındandırlar.

istanbul'u ikinci defa kuşattılar fakat bundaki başarısızlıkları zayıflamalarına sebep oldu ve 805 yılında Franklar'ın saldırısı sonucunda yıkıldılar.

UYARI : İslamiyet'i kabul eden boylar bugünkü Kazan Türklerinin temelini oluşturur.

Bulgarlar

Orta Asya'dan ve Oğuzlar'dan koparak Batı'ya göç eden kabilelerin birleşmesiyle oluştular.

Bir kısım Bulgar Türkleri Volga Nehri çevresine gelerek İdil (Volga) Bulgar Devleti'ni kurdular. Bu devlet 1236 yılında Altın Ordu Devleti tarafından yıkıldı.

Türk boylarına gelen diğer Bulgar Türkleri burada Tuna Bulgar Devleti'ni kurdular. Tuna Bulgarları zamanla Slavlaşarak ve IX. yüzyılda da Hristiyanlığı kabul ederek tarih sahnesinden silindiler.

Hazarlar

Hazar Türkleri tarafından Karadeniz'in kuzeyi ile Kafkaysa arasında kuruldu.

Hz. Ömer ve Hz. Osman zamanında İslam ordusu ile mücadele ettiler.

Hazar Türkleri, Museviliği kabul eden ilk Türk topluluğu olduklarından İslamiyet'in Avrupa'da yayılmamasında etkili oldular.

UYARI : Museviliği daha çok merkez yönetiminde bulunanlar kabul etmişlerdir. Halk arasında ise daha çok Hristiyanlık, Müslümanlık ve Şamanizm görülür.

Macarlar

Macar boyları Peçenek baskısı sonunda bugünkü Macaristan'a yerleştiler.

Avrupa'nın batısına ve güneyine akınlar yaptılar.

995 yılında Germen Kralı'nın karşı akını sonucunda büyük yenilgi aldılar.

Bu tarihten itibaren yavaş yavaş Hristiyanlaşarak kültürel özelliklerini kaybettiler.

UYARI : Macarlar, Hristiyanlığın Katolik mezhebini benimseyen tek Türk boyudur. Dinlerindeki değişim devlet yapılarına yansımış, boylar birliğine dayalı siyasi yapıdan, krallık sistemine dayalı bir yapıya geçmişlerdir.

macarlar aynı zamanda, Germenlerin Balkanlara inmesi ve Balkanlardaki Slavlarla kuzeydeki Slavların birleşmesini engellemişlerdir.

Peçenekler

Göktürk ve Uygur hakimiyetinde yaşadıktan sonra, X. yüzyılda Batı'ya göç ettiler. Macar ve Rus tarihinde etkili oldular.

XI. yüzyılda Hristiyanlığı kabul ettiler.

Malazgirt Savaşı'nda Oğuzlarla birlikte Bizans ordusuda yer aldılar.

1091 'de Kıpçaklarla yaptıkları bir savaşta yenildiler ve giderek dağıldılar.

UYARI: Peçenekler, Bizans ordusunda ücretli asker olarak görev almıştır. Bizans, Peçenekler'in bazılarını da Anadolu'ya yerleştirmiştir.

Kıpçaklar (Kumanlar)

Kıpçaklar, XI. yüzyılın başlarında Moğollar'ın baskısıyla Orta Asya'dan göç ederek Doğu Avrupa'ya geldiler.

Ruslarla büyük mücadeleler sonucunda Ruslar'ın Karadeniz'e inmelerini engellediler.

Zamanla ortadan kalktılar.

UYARI : Kıpçakların Seyhun Irmağı boylarında Oğuzlarla yaptıkları savaşlar, Dede Korkut Hikayeleri'ne konu olmuştur.

Oğuzlar

Oğuzlar başta Selçuklu ve Osmanlı olmak üzere daha bir çok Türk devletinin kurucuları olarak bilinirler.

Göktürk Devleti yıkıldıktan sonra Uygurların hakimiyeti altına girdiler.

Uygurların yıkılmasından sonra başkent Yenikent olmak üzere devlet kurdular.

Malazgirt Savaşı'nda, Bizans ordusunda yer aldılar.

UYARI : Oğuzların tarihte büyük devletlerin kuruluşunda etkili olmaları Türk toplulukları içinde en önemli boy kabul edilmelerine neden olmuştur. Türk toplulukları içinde İslamiyet'i kabul eden Oğuzlara "Türkmen" denilmiştir.

Uzların bir kısmı Hristiyanlığı kabul ederek Hristiyanlaşmışlar, Kafkasya'nın güneyine inen diğer bir kısmı ise İslamiyet'i kabul ederek Müslümanlaşmışlardır.

Türgeş Devleti

I. ve II. Göktürk Devletleri hakimiyetinde yaşadıktan sonra VII. yüzyılda Balasagun merkez olmak üzere devletlerini kurdular.

Sulu Kağan önderliğinde Emevilerle uzun yıllar mücadele ettiler.

Yerleşik yaşamı benimsediler ve tarihte parayı kullanan ilk Türk topluluğu oldular.

766 yılında Karluklar tarafından hakimiyetlerine son verildi.

UYARI: İslamiyet'in Orta Asya'da yayılmasını bir süre engellemişler böylece Orta Asya Türkleri'nin Araplaşmasını önlemişlerdir.

Karluklar

VI. yüzyılda Doğu Göktürk Devleti'ne bağlı olarak, Altay Dağları'nın batısında Kara İrtiş Nehri boylarında yaşadılar.

Talas Savaşı'nde Müslümanlar'ın tarafını tutarak Orat Asya'nın Çinlileşmemesinde önemli rol oynadılar.

Talas Savaşı'ndan sonra İslamiyet'i kabul ederek Müslüman olan ilk Türk boylarından biri oldular.

Sabirler

Ural Dağları'nın Güneyineve Kuzey Kafkasya'ya yerleştiler.

VI. yüzyıldan itibaren Doğu Avrupa'ya kadar inerek bu bölgedeki Bizans ve Sasani Devleti ile mücadele ettiler.

557 yılında Avarlarla yaptıkları savaşta yenilip, bu tarihten itibaren gittikçe zayıflayarak tarih sahnesinden silindiler.

Sibirya bölgesi, Sibirlerin bu bölgede yaşamalarından dolayı bu adı almıştır.

İlk Türk Devletlerinde Kültür ve Uygarlık

Devlet Yönetimi

Uygurlar dışında bütün Türk Devletleri göçebe devlet şeklinde yaşamışlardır.

Aileler obaları, obalar boyları, boylar ise budunları meydana getirirdi.

Devlet, hanedanın ortak malı kabul edilirdi.

Hakanın yetkileri "Kurultay" denilen danışma meclisi ile sınırlandırılmıştı.

UYARI : Bu durum Türk devletlerinde taht mücadelelerine sebep olmuştur. Bu yüzden Türk devletleri çok kısa sürelerde yıkılmıştır. Devlet kuzey-güney, doğu-batı, sağ-sol olmak üzere ikiye ayrılırdı. Sağı hükümdarlar yönetirdi. Senede iki kez toplanan Kurultay adı verilen bir meclis vardır. Boy beylerinden oluşurdu. Önemli kararlar alınırdı.

Kurultay, Türklerde askeri yapıda demokrasinin olduğunu gösterir.

Hukuk

İslamiyet öncesinde kurulan Türk devletlerinde yazılı hukuk kurallarına rastlanmaz.

Genelde, sosyal hayatı düzenleyen sözlü hukuk kuralları yani töreler baskındır.

Devlet yapısında töreyi uygulayan adalet teşkilatının başı hükümdardır.

Töre hükümleri ile çok ağır cezalar verildiği görülmüştür.

Ordu

İlk Türk devletlerinde kadın-erkek her Türk asker sayılırdı.

İlk düzenli Türk ordusu Asya Hun İmparatoru Mete Han tarafından kuruldu.

Ordunun başında başbuğ denilen başkomutan bulunurdu.

Türkler savaşlarda en çok sahte ricat denilen geri çekilme taktiğini uygulayarak başarılı oldular.

UYARI : Mete Han tarafından kurulan ordu, Türk Kara Kuvvetleri'nin temeli olarak kabul edilmiş ve Çin, Moğol, İran, Bizans ve Roma'yı da etkilemiştir.

Din

Tek bir tanrının varlığına inanılmış, Tanrı'ya "tengri" adı verilmişti.

Bu tanrı Gök tanrı olarak da bilinmekteydi.

Doğa da bir takım gizli güçlere inanılırdı.

Şamanizm yani iyi ruh ile kötü ruhun varlığına inanılan bir inançta yaygındı.

Öldükten sonra yaşama inanç vardı.

UYARI : İslamiyet öncesi Türklerde görülen tek Tanrı inancı, İslamiyet'in kabul edilmesinde etkili olmuştur. Bu Türklerde öldükten sonra yaşama inanılır, mezarlara Balbal'lar dikilirdi. (Balbal, öldürülen düşman sayısı kadar dikilirdi.)

Ekonomik Hayat

Bozkır kültürünün bir sonucu olarak göçebe ve yarı göçebe bir hayat sürmüşlerdir.

Göçebe hayatın bir sonucu olarak hayvancılık zorunlu geçim kaynağı olmuştur.

Bununla birlikte balıkçılık, tarım ve yağmacılık da ekonomik hayatta önemli yer almıştır.

Dil ve Edebiyat

Türklerde görülen en eski dil Göktürkçe ve alfabe olarak da Göktürk alfabesidir.

VII. yüzyılda Göktürkler tarafından Göktürk alfabesi ile yazılan Orhun kitabeleri bilinen en eski Türk yazıtları olarak kabul edilir.

Uygurlar da Uygur alfabesini kullanmışlar ayrıca hareketli harfleri bulmuş ve matbaayı kullanmışlardır.

Bilim ve Sanat

Oniki hayvanlı Türk takvimini meydana getirmişlerdir.

Bilim adamlarından meydana gelen ve Keneş Meclisi adı verilen bir meclisi meydana getirmişlerdir.

Göçebe hayat sürdükleri için taşınabilir sanat eserleri olarak kemer, kılıç, at koşumu gibi el sanatları ile uğraşmışlardır.

Uygurlar döneminde Maniheist mabetler yapılmış, mezar anıtları ve saray yapılarına da rastlanmıştır.

İSLAM TARİHİ

Dünyanın Durumu

Arap Yarımadası'nın kuzeyinde Bizans İmparatorluğu, Doğu'da Sasani Devleti, Mısır'da Romalılar, Orta Asya'da Göktürk Devleti, Avrupa'da Kavimler Göçü sonrasında Batı Roma İmparatorluğu yıkılmıştı.

Arap Yarımadası'nın Durumu

Arap yarımadası; Uzak Doğu, Afrika ve Akdeniz ülkeleri arasındaki ticaret yolu üzerinde köprü görevi yapmaktaydı.

En yaygın din çok tanrılı putperestlikti.

Bu dinin en büyük putları olan Lat, Menat, Hubel ve Uzza, Hz. İbrahim'in yapmış olduğu Kabe'de bulunmaktaydı.

Arap Yarımadası'nın en önemli bölgesi; Mekke ve Medine'nin de içinde bulunduğu Hicaz bölgesiydi.

Mekke'ye V. yüzyıldan itibaren Hz. İsmail soyundan gelen Kureyş Kabilesi hakimdi.

Hz. Muhammed Dönemi

Hz. Muhammed'in Doğuşundan İlk Vahye

Hz. Muhammed 570 yılında Mekke'de dünyaya geldi.

25 yaşında Hz. Hatice ile evlendi.

610 yılında Hz. Cebrail, kendisine Kur'an-ı Kerim'in ilk ayetlerini getirdi.

Ona ilk inananlar, eşi Hz. Hatice, amcasının oğlu Ali, Mekke'li tüccarlardan Ebubekir ve azat ettiği kölesi Zeyd'di.

621'de Medine'li 12 Müslüman Hz. Muhammed'e biat etti.

Hicret

622 yılında Mekke'li Müslümanlar artan baskıdan kurtulmak ve İslamiyet'i yaymak amacıyla Mekke'den Medine'ye göç ettiler.

Medine'liler de Akabe Biat'ından sonra Müslümanlar'ı kendi şehirlerine çağırmışlardı.

Hicret sonunda İslamiyet daha güvenli bir ortamda yayılma olanağı buldu.

Hicret sonunda Medine halkı üç gruba ayrıldı: Muhacirler, Ensar ve Yahudiler.

Siyasi ve askeri bakımdan Hz. Muhammed'in liderliği kabul edildi.

Hz. Muhammed'in Savaşları

Bedir

Bedir savaşı Medineli Müslümanlarla Mekkeliler arasında yapılan ilk savaştır.

624 yılında Bedir Kuyusu çevresinde yapılmıştır.

Savaş Müslümanlar'ın zaferi ile sonuçlandı.

Savaş sonunda, diğer İslam Devletleri içinde örnek oluşturacak ganimet paylaşma geleneği başladı.

Savaşta ele geçirilen Mekkeli esirler, Müslümanlar'a okuma yazma öğretme koşuluyla serbest bırakıldı.

Bedir Zaferi ile birlikte bedir Kuyuları ve Şam ticaret yolu Müslümanlar'ın eline geçti.

Uhud

Bedir Savaşı'nın Müslümanlar'ın zaferi ile bitmesi üzerine Ebu Süfyan komutasındaki Mekkeliler, Bedir Savaşı'nın intikamını almak amacıyla 625 yılında Medine üzerine yürüdü.

700 kişiden olaşan İslam ordusu da Uhud Dağı'nın olduğu yere geldi ve bu dağın eteklerine okçular yerleştirip savaşa başlandı.

Savaşı tam Müslümanlar kazanmak üzereyken, okçuların yerlerini terketmeleri ile savaşın kaderi Müslümanlar'ın aleyhine değişti ve islam ordusu ilk yenilgisini almış oldu.

UYARI : Bu savaşın sonucu İslamiyet'in yayılmasına engel olmadı. Müslümanlar Uhud Savaşı'nda yenilmesine rağmen İslamiyet yayılmasını devam ettirmişti. Hz. Muhammed, Mekke ve Medine arasında yaşayan kabilelerle iyi geçinerek Mekke'yi siyasi açıdan yalnız bırakma politikası izlemiştir.

Hendek

Mekkeliler Uhud galibiyeti ile istedikleri sonuca ulaşamamış, İslamiyet'in hızla yayılmasını önleyememişlerdi.

İslamiyet'i tamamen yok etmek isteyen Mekkeliler, Ebu Süfyan komutasında yeni bir orduyla, 627 yılında Medine üzerine yürüdüler.

İran'lı Salman-ı Farisi'nin önerisi üzerine şehrin etrafına hendek kazıldı.

Mekkeliler alışık olmadıkları bu savunma tekniği karşısında geri dönmek zorunda kaldılar.

Hendek Savaşı Mekkeliler'in, Müslümanlar üzerine son saldırısı oldu. Bu savaştan sonra Müslümanlar saldırı gücü elde ederken Mekkeli müşrikler savunmaya çekildiler.

Hudeybiye Barışı

Müslümanlar hac vazifesini yerie getirmek amacıyla 1500 kişiyle Mekke'ye doğru yola çıktı.

Hudeybiye Kuyusu'na gelindiğinde Mekkelilerle bir antlaşma yapıldı. Bu antlaşmaya göre;

1. Taraflar birbirleri ile 10 yıl süreyle savaşmayacaklar,

2. Arap kabileleri istedikleri tarafa geçebilecekler ancak iki taraf da kendisine bağlı olan kabileye askeri yardımda bulunmayacak,

3. Velisinin izni olmayan Mekkeli bir genç, İslamiyet'i kabul etmesi halinde Medine'ye alınmayacak fakat Müslümanlar'dan Mekke tarafına geçen olursa kabul edilecek,

4. Müslümanlar hac ziyaretini ertesi yıl da yerine getirebileceklerdi.

Hayber'in Fethi

Hz. Muhammed, 629 yılında Şam kervan yolu üzerinde bulunan Yahudi yerleşim yeri olan Hayber Kalesi'ne sefer düzenledi.

Hayber'de bulunan Yahudilerin Şam ticaret yolunda Müslüman ticaret kervanlarına zrar vermesi ve Yahudilerin Mekkelileri kışkırtarak Hendek Savaşı'na sebep olmaları nedeniyle kale kuşatıldı.

Kale kısa sürede Müslümanlar'ın eline geçti ve Şam ticaret yolunun güvenliği sağlanmış oldu.

Bu fetih sonunda Yahudilerden ilk defa haraç vergisi alındı.

UYARI : Bu fetihten sonra Arabistan Yarımadası'nda Müslümanlar'a olumsuz etkide bulunabilecek önemli Yahudi yerleşim bölgesi kalmadı.

Hayber, Müslümanlar'ın fethettiği ilk yerdir. Böylece İslam Devleti'nde fetih politikası başlamıştır.

Mu'te Seferi

İslamiyet'in ilk yıllarında İslamiyet'e davet edilen Gassaniler, bu davet için gönderilen elçiyi öldürmüşlerdi.

629 yılında bir Müslüman keşif kolu Gassanilerce pusuya düşürülüp öldürülmüştü.

Hz. Muhammed, Gassaniler üzerine kalabalık bir ordu gönderdi.

İslam ordusu Lut Gölü'nün güneyinde Gassaniler'i himaye eden Bizans ordusu ile çarpıştı, savaş Müslümanlar'ın aleyhine sonuçlandı.

UYARI : Gassaniler Bizans'la sınır komşusuydu. Gassaniler bu yüzden Bizans'ın etkisinde kaldıkları için Hristiyanlığı kabul etmişlerdir. Mu'te Savaşı Müslümanlarla Bizans ordusu arasında yapılan ilk savaş olarak kabul edilmektedir.

Mekke'nin Fethi

Hz. Muhammed, 630 ylında büyük bir ordu ile Mekke üzerine yürüdü.

Mekke üzerien yürümesinin sebebi Mekkeliler'in Hudeybiye Barış Antlaşması'nın maddelerini ihlal etmesiydi.

Mekkeliler Hz. Muhammed'e karşı koyamayacaklarını anlayınca, Müslümanlar önemli bir direnişle karşılaşmadan şehre girdi.

Hz. Muhammed Kabe'ye gelerek bütün putları kırdırdı.

Fetih'ten sonra Mekkeliler kitleler halinde İslamiyet'i kabul etti.

Huneyn Savaşı

Mekke'nin fethinden sonra civardaki bazı putperest kabileler, başta Havazin Kabilesi olmak üzere Mekke'yi geri almak için 630 yılında Huneyn denilen yerde toplanmaya başlamışlardı.

Hz. Muhammed büyük bir ordu ile Huneyn Vadisi'ne yürüdü.

Yapılan savaşta İslam ordusu zafer kazandı.

Bu savaşta putperestlere Taif kenti yardım etmişti.

UYARI : Huneyn Savaşı ile Arap Yarımadası'ndaki son putperest tehlike önlendi.

Taif Seferi

Huneyn Savaşı'nda Taifliler'in putperestlere yardım etmesi üzerine, Hz. Muhammed 630 yılında Taif üzerine bir sefer düzenledi.

Müslümanlar Taif Kenti'ni kuşattılar, fakat surlarla çevrili kenti alamadılar.

Ertesi yıl Taifliler elçi göndererek İslamiyet'i kabul ettiler.

UYARI : Böylece, Hz. Muhammed döneminde Hicaz tamamen Müslümanlaştı.

Tebük Seferi

Bizans İmparatoru Heraklius'un Arabistan üzerine büyük bir sefer yapacağı haberinin alınması üzerine,

Hz. Muhammed 631 yılında 30.000 kişilik bir ordu ile Bizanslıları durdurmak için yola çıktı.

Tebük denilen yere gelindiğinde haberin asılsız olduğu anlaşıldı.

Tebük seferi sırasında, bölgedeki bir çok Arap kabilesi İslamiyet'i kabul ettiği için, sefer Müslümanlar açısından faydalı oldu.

UYARI : Tebük Seferi ile Gassaniler'in Müslüman olması ve Suriye fetihleri için ortam hazırlamıştır.

Veda Haccı ve Hz. Muhammed'in Son Yılları

Hz. Muhammed 632 tarihinde hac görevini yerine getirmek için 125 bin kişilik bir toplulukla Mekke'ye geldi.

peygamber Müslümanlar'a Kur'an'ın tamamlandığını bildirdi.

Hz. Muhammed'in bu haccına "Veda Haccı", okuduğu hutbeye de "Veda Hutbesi" denir. Hutbede, Peygamber insanlara Allah'tan başka ilah olmadığını, kadınlara ve kölelere iyi muamele edilmesini, Cahiliye Devri'nden kalma kan davalarından vazgeçilmesini söyledi.

Hz Muhammed Medine'ye döndükten sonra hastalanarak 8 Haziran 632'de 63 yaşında vefat etti.

Arap Yarımadası'nda putperestliksona ermiş İslamiyet yayılmış, siyasal birlik sağlanmış, İslam Devleti'nin temelleri de atılmıştı.

Dört Halife Dönemi

Hz. Ebubekir Dönemi

Hz. Muhammed'in ölümü üzerine Hz. Ebubekir 632 yılında halife seçildi.

Bu arada Arabistan'da bazı kabileler dinden dönmüş,Yemen'de de yalacı peygamberler ortaya çıkmıştı.

Halid Bin Velid komutasındaki İslma ordusu Yemen'e gönderilerek yalancı peygamberler ortadan kaldırıldı.

Başka bir İslam ordusu Irak ve Suriye üzerine gönderildi.

634 yılında yapılan Yermuk Savaşı ile Bizans orduları yenildi ve Suriye kapıları Müslümanlar'a açıldı.

Hz. Ebubekirdöndeminde Kur'an-ı Kerim'in ayetleri toplandı ve bir kitap haline getirildi.

Hz. Ebubekir 634 yılında hastalandı ve 63 yaşında vefat etti.

UYARI : Hz. Muhammed'in yaymış olduğu İslamiyet, Hz. Ebubekir döneminde iyice kökleşmiştir.

Hz. Ömer Dönemi

Hz. Ebubekir'in vefatı üzerine 634 yılında Hz. Ömer halife seçildi.

635 yılında yapılan Ecnadin Savaşı sonunda İslam orduları galip geldi ve Suriye Müslümanlar'ın denetimine girdi.

UYARI : Bu savaşla İran yolu Müslümanlar'a açıldı.

Suriye'nin yanı sıra Filistin ve Kudüs de denetim altına alındı.

UYARI : Suriye'nin denetim altına alınması ile birlikte İslam dünyası Anadolu ile komşu olmuştur.

632 yılında Amr İbn-ül As komutasındaki islam ordusu, Bizans'ın elinde bulunan Mısır'ı fethetti.

UYARI : Mısır'ın alınması ile İslamiyet ilk defa Kuzey Afrika'da yayılmaya başladı. Böylece, Bizans İmparatorluğu'nun Kuzey Afrika'daki egemenliği sarsıldı.

634 yılında Ebu Ubeyde komutasındaki İslam ordusu Köprü Savaşı'nda Sasanilere yenildi. Sa'd Bin Ebi Vakkas komutasında yeni bir ordu , 636 yılında Kadisiye Savaşı'nda Sasani ordusunu yendi ve bütün Irak'ı ele geçirdi.

UYARI : Bu dönemde, Suriye, Filistin ve Kudüs'ün Müslümanlar tarafından alınması ile Bizans'ın Orta Doğu'daki varlığı sona erdi.

Sasani ordusu, 642 yılında yapılan Nihavend Savaşı ile tekrar yenildi. Bu savaş ile Sasani Devleti sona erdi.

Hz. Ömer Dönemindeki Teşkilatlanma Çalışmaları

Hz. Ömer zamanında bir çok fetihler yapıldığı için devlette teşkilatlanmaya olan ihtiyaç arttı.

Teşkilatlanmada Sasani ve Bizans etkisi görülür.

Mali ve askeri özellik taşıyan ilk "divan örgütü" kuruldu.

Fethedilen yerler, ilk defa yönetim birimlerine ayrıldı.

Adli teşkilatlanmaya önem verildi.

İslam Devleti'nde ilk kadı bu dönemde atandı.

Hicri takvim düzenlendi.

Hz. Osman Dönemi

Hz. Ömer'in ölümü üzerine 644 tarihinde, Emevi soyundan Hz. Osman halife seçildi.

Abdullah Bin Sa'd komutasında İslam ordusu Tunus bölgesini aldı.

Suriye valisi Muaviye, 649 yılında Kıbrıs, Rodos ve Girit'i fethetti.

Azerbaycan'ın fethi tamamlandı.

Trablusgarp, Tunus, Horasan ve Harezm ele geçirildi.

Kur'an-ı Kerim çoğaltıldı.

UYARI : Bu, Kur'an-ın değişmeden günümüze kadar gelmesini sağladı.

Hz. Osman Emevi kökenli olduğu için kendi sülalesinden olan kişileri devlet içinde önemli mevkilere getirdi.

UYARI : Bu durum İslam dünyasında ileride ortaya çıkacak ayrılıklar için zemin oluşturmuştur.

Hz. Osman, 656 yılında bir ayaklanma sırasında öldürüldü.

Hz. Ali Dönemi

Hz. Osman'ın ölümü üzerine Hz. Muhammed'in damadı ve amcası Ebu Talib'in oğlu olan Hz. Ali halife seçildi. Hz. Ali'nin halifeliği Emeviler sülalesinin hoşuna gitmedi.

656 yılında iki taraf Kufe şehri yakınlarında bir araya geldi.

Yapılan savaşta Hz. Ali galip geldi.

UYARI :Bu olaydan sonra Hz. Ali güvenlik gerekçesiyle devletin merkezini Kufe'ye taşıdı. Böylece, İslam Devleti'nin merkezi ilk defa değişti.

Hz. Ali, 657 yılında Muaviye'nin üzerine yürüdü.

Sıffin Savaşı'ndea Muaviye'nin hile yapması üzerine sonuç alınamadı ve hakeme başvuruldu.

UYARI : Bu savaş Müslümanlar arasında yapılan ilk savaştır.

Hakem Olayı

Sıffin Savaşı'nda bir sonuç alınamayınca taraflar, iki taraftan da seçilecek birer hakemin kararına başvurmayı gerekli gördü.

Hz. Ali'nin hakemi Ebu Musa el-Eş'ari, Muaviye'nin hakemi ise Amr İbn-ül As oldu.

Hakemler Muaviye'nin entrikası sonucu onu halife seçti.

Müslümanlar üç gruba ayrıldı.

1. Hz. Ali taraftarları; Şiiler

2. Muaviye taraftarları; Sunniler

3. Tarafsızlar (Hariciler)

UYARI : Bu olayla İslam dünyasında ilk ayrılıklar başlamış ve mezhep ayrılıklarının temeli atılmıştır.

Hariciler'in ayaklanması sonunda 661 yılında Hz. Ali öldürüldü.

UYARI : Hz. Ali döneminde Müslümanlar arasında yapılan savaşlardan dolayı fetihler durgun geçmiş ve Tunus kaybedilmiştir.

Emeviler Dönemi

Muaviye Dönemi

Hz. Osman zamanında Şam valiliğine getirilen Muaviye, 661 yılında halife oldu.

Muaviye Emevi Devleti'nin ilk hükümdarıdır.

Bu dönemde halifelik seçim sisteminden çıkarılarak saltanat haline getirildi.

İstanbul kuşatıldı fakat alınamadı.

UYARI : İslam tarihinde ilk defa Emeviler İstanbul'u kuşatmıştır.

Ölmeden önce oğlu Yezid'i halife tayin etti ve böylece halifelik resmen saltanat haline geldi.

Yezid Dönemi

Muaviye 680 yılında öldükten sonra yerine oğlu Yezid halife oldu.

Kufeliler de Hz. Hüseyin'i halife seçtiler.

UYARI : Bu dönemde Kuzey Afrka'nınfethi tamamlanmasına rağmen, Berberilerin ayaklanması ile bölge tekrar elden çıkmıştır. Kuzey Afrika ancak Abdülmelik zamanında kontrol altına alınabilmiştir.

Yezid ve Hz. Hüseyin taraftarları 681 yılında Kerbela denilen yerde karşılaştı ve Hz. Hüseyin ve taraftarları, Yezid ordusu tarafından öldürüldü.

İslamiyet toplumu bu olaydan sonra Sunniler ve Şiiler olarak ikiye ayrıldı.

Abdülmelik Dönemi

Yezid'in 683 yılında ölmesi ile II. Muaviye halife oldu.

II. Muaviye, 685 yılında halifeliği Abdülmelik'e bıraktı.

Bizans, Kuzey Afrika, Anadolu ve Hindistan üzerine seferler düzenlendi.

UYARI : Bu fetihler sırasında Kuzey Afrika'da yaşayan Berberiler kitleler halinde İslamiyet'i kabul etmeye başladılar.

Bizanslar, Kuzey Afrika'dan tamamen çıkartılarak sınırlar, Atlas Okyanusu'na dayandırıldı.

Arapça resmi dil oldu ve ilk İslam parası olan sikke bastırıldı.

UYARI : Böylece İslam Devleti'nin ekonomisi Bizans ve Sasani etkisinden kurtulmaya başlamıştır.

Velid Dönemi

Abdülmelik'in 705 yılında ölümü üzerine oğlu Velid halife oldu.

Tarık Bin Ziyad komutasında İspanya'ya geçildi.

711 yılında Kadisk'de Vizigot ordusu yenilgiye uğratıldı.

UYARI : Puvatya Savaşı (732) ile Müslümanlar'ın Avrupa'daki ilerleyişi duruduruldu.

Şarl Martel ile 732 tarihinde yapılan Puvatya Savaşı'nda yenilindi ve İspanya'ya geri çekilindi.

Emevi Devleti'nin Yıkılışı

1. Devlet yönetiminde meydana gelen bozukluklar

2. Emeviler'in Arap milliyetçiliği yaparak Müslümanlar arasında ikilik çıkarmaları

UYARI : Bu politikalarından dolayı İranlılar ve Türkler Emeviler'e karşı sürekli ayaklanmışlar ve yıkılmalarında etkili olmuşlardır. Örnek olarak Horasan valisi Kuteybe Bin Müslim'in isyanını verebiliriz.

3. Halifelerin, fetihlerde ordunun başında bulunmayıp, saraya kapanmaları

4. Abbasoğulları'nın, Emeviler aleyhinde propagandaları

5. Muaviye ve Yezid döneminde Müslümanlar'a ve Hz. Muhammed'in soyundan gelenlere yapılan kötü muameleler

6. Şii ve Harici grupların aleyhte çalışmaları

Abbasiler Dönemi

Abbasi Hükümdarları

Ebu'l Abbas Dönemi

Abbasi Devleti, Hz. Muhammed'in amcası Abbas'ın torunlarından Ebu'l Abbas tarafından 750 tarihinde kuruldu.

Abbasi hükümdarları, Emeviler gibi Arap üstünlüğüne dayalı bir devlet kurmadılar.

Ebu'l Musa, Haşimiye şehrini devlet merkezi yaptı, iç karışıklıklarla uğraştı, kanlı bir şekilde siyasi birliği sağladı.

UYARI : Ebu'l Abbas, siyasi birliği sağlarken yaptığı çalışmalar yüzünden "Seffah" (kan dökücü) lakabını almıştır.

Ebu Cafer El- Mansur Dönemi

Ebu Cafer El-Mansur, 754 yılında halife oldu.

754 yılında Abbasi Devleti'nin başkenti Bağdat'a taşındı.

751 yılında Çinlilerle Talas savaşı yapıldı.

Bu dönemde kültür hareketleri oldukça ilerledi.

Harun Reşit Dönemi

Harun Reşit, 786 yılında Abbasi Devleti'nin başına geçti.

Bu dönem Abbasilerin en parlak dönemi oldu.

UYARI : Binbir Gece Masalları'nda geçen Bağdat halifesi Harun Reşit'tir. Binbir Gece Masalları'nda özellikle bu dönemdeki İslam hazinesinin zenginliği vurgulanır.

Anadolu'ya akınlar yapıldı, İstanbul kuşatıldı fakat başarılı olunamadı.

Bu dönemde de iç isyanlar sürdü.

Me'mun Dönemi

Harun Reşit'in ölümü üzerine yerine oğlu Emin geçti.

Kısa süre sonra yerine Harun Reşit'in diğer oğlu Me'mun geçti.

Mu'tezile Mezhebi bu dönemde ortaya çıktı.

Bu dönemde Antik Çağ Yunan eserleri Arapça'ya çevrildi.

UYARI : Arap-İslam Devleti kültür ve sanat alanında dışarıdan (Helenizm'den) en çok bu dönemde etkilenmiştir.

Mu'tasım Dönemi

Me'mun'un ölümü üzerine 833 yılında kardeşi Mu'tasım halife oldu.

Bizans sınırlarında "Avasım" denilen Türk ordugahları kurdurdu.

UYARI : Avasım kentlerinin oluşturulma nedeni; İslam dünyasına karşı Bizans saldırılarını kırmaktır.

Mu'tasım'ın ölümü üzerine merkez otorite zayıfladı.

UYARI : Türkler'in sınır boylarında, yerleşim yerlerinden uzak bölgelerde Emir'ül Ümera görevi verilerek merkezden uzaklaştırılmasının ve ordugahlarda toplanmasının nedenleri savaşçı özelliklerini kaybetmelerini önlemek ve merkezde tehlike oluşturmalarını engellemekti.

Devlete bağlı Tavaif-i Mülk'ler bağımsızlıklarını ilan etti.

Abbasi Devleti'nin yıkılışı

Abbasi Devleti'nin Yıkılma Nedenleri

Abbasi Devleti, Mu'tasım'ın ölümü ile zayıfladı ve Moğollar'ın Bağdat'ı istilası ile yıkıldı.

Selçukluların yıkılması ile koruyucuları ortadan kalktı.

Şiilerin ve Emevilerin olumsuz çalışmalarından zarar gördü.

Zayıflama döneminde fetihlerin durgun geçmesi nedeniyle ekonomi zayıfladı.

Moğol Hükümdarı Hülagu'nun Bağdat'ı istilası ile Abbasi Devleti ortadan kalktı.

Endülüs Emevi Devleti

Abbasi Devleti yıkıldıktan sonra Abdurrahman bin Muaviye tarafından Kurtuba merkez olmak üzere 756 yılında kuruldu.

Endülüs Emevi Devleti askeri alanda değil, bilim ve kültür alanında ileri gitti.

En parlak dönemini III. Abdurrahman zamanında yaşadı.

Endülüs Emevileri zamanında yapılan Kurtuba Medresesi dünyanın en ünlü medresesidir.

UYARI : Bu medrese Avrupa Üniversiteleri'nin temelini oluşturmuştur. Buradan eski Yunan ve Roma dönemine ait eserler hakkında da Avrupa'ya ilk bilgiler yayılmıştır.

Franklar'ın saldırıları sonucunda zayıfladı ve 1031 yılında yıkıldı.

Endülüs Emevi Develeti'nden sonra bölgede Beni Ahmer Devleti kuruldu.

Beni Ahmer Devleti 1492'de yıkıldı.

Beni Ahmer Devleti

Endülüs Emevi Devleti'nin yıkılmasından sonra, Gırnata merkez olmak üzere kuruldu.

Kısa sürede güçlenerek deniz ticaret filosu kurdu.

Elhamra Sarayı gibi büyük eserlerle mimaride ilerledi.

İspanya'da XV. yüzyılda Hristiyan birliğinin kurulması ile Hristiyan saldırıları sonucunda yıkıldı.

Böylece İspanya'da Müslüman etkinliği sona erdi.

İslam Kültür ve Uygarlığı

Devlet Yönetimi

Devletin başında bulunan kişi, hem dini, hem de siyasi açıdan tüm yetkilere sahipti.

İslamiyetin kurulduğu ilk yıllarda, devlet başkanı Hz. Muhammed idi.

Hz. Muhammed'den sonra devlet başkanlığı görevi için halifeler seçildi.

Halifeler, Hz. Muhammed'in peygamberlik görevi dışındaki dünyevi bütün görevlerini yerine getirdiler.

Hz. Ömer döneminde sınırların genişlemesi ile devlet yapısında yenilikler yapılarak vali ve kadılar atanmaya başlandı.

Devlet hazinesi olarak bilinen Beytül Mal oluşturuldu.

Emeviler Dönemi'nde halifelik babadan oğula geçmeye başladı.

UYARI : Hz. Muhammed'in ölümünden sonra ilk dört halife (Ebubekir, Ömer, Osman ve Ali) seçimle belirlenmiştir.

Emeviler Dönemi'nde sınırların genişlemesi ile yeni devlet görevlileri ortaya çıktı.

Ordu

Sınırların genişlemesi ile ordu önem kazanmaya başladı.

Hz. Muhammed ve Hz. Ebubekir döneminde düzenli bir İslam ordusu yoktu.

İslam Devleti'nde, eli silah tutan her erkek asker olarak kabul edilirdi.

İlk düzenli İslam ordusu Hz. Ömer devrinde kuruldu.

Abbasiler devrinde, Türkler ve diğer milletler İslam ordusunda görev almaya başladı.

Hz. Osman devrinde ilk defa donanma kuruldu.

Sosyal Hayat

Sosyal hayata dair düzenlemeler Kur'an-ı Kerim'den alınırdı.

İslamiyette insanlar arasında fark olmamasına rağmen, Emeviler Dönemi'nde Araplar kendilerini diğer uluslardan üstün görmüşlerdi.

Arap olmayan Müslümanlar ise Mevali olarak adlandırılmıştı.

Abbasiler döneminde Araplarla Mevali eşit duruma geldi.

İslam Devleti'nde, Hristiyan ve Yahudiler'den oluşan topluma Ehl-i Kitap denir.

Ehl-i Kitap haricinde Müslüman olmayan kesime de Ehl-i Küfür denir.

Müslüman olmayan bu toplumlar haraç ve cizye vergileri verirdi.

Ekonomik Hayat

Ekonomi daha çok tarım, hayvancılık, ticaret ve el zanaatlarına dayalıydı.

UYARI : Abbasiler Dönemi'nde el zanaatları ile uğraşanlar, Fütüvvet Birlikleri denilen meslek örgütleri oluşturmuşlardır.

Hayvancılığın gelişmesi ile halı ve kilim dokumacılığı da gelişti.

Seramik, cam işlemeciliği ve dokumacılık da ilerledi.

Ticaret, İslamiyet ile birlikte Arap Yarımadası'nda oldukça hızlandı.

En çok ticaretin yapıldığı devlet Bizans'dı.

İslam Devletleri'nde, devlete ait gelirlere Beyt-ül Mal denir.

Devlete ait gelir kaynakları :

1. Savaş ganimetlerinin beşte biri

2. Gayrimüslimlerden alınan Haraç

3. Müslümanlar'dan alınan Öşür

4. Gayrimüslümlerden alınan Cizye

5. Maden, tuz, gümrük gelirleri

Emevi halifesi I. Velid zamanında ilk İslam parası basıldı.

Dil ve Edebiyat

İslamiyet'te dil ve edebiyatın kaynağı Kur'an-ı Kerim'dir.

Arapça, Emevi halifesi Abdülmelik zamanında resmi dil olarak kabul edildi.

İslamiyet'ten önce, sözlü edebiyat gelişmişken, Hz. Muhammed'in hayatını yeni nesillere aktarmak amacıyla yazılı edebiyata da önem verildi.

Düşünce hayatı Abbasiler ile birlikte gelişmiştir.

Bilim

İslam medeniyetlerinde bilim; İslami bilimler ve pozitif bilimler olmak üzere ikiye ayrılır.

İslam bilimlerinin temeli Kur'an-ı Kerim'dir.

Tefsir : Kur'an-ı Kerim'in ayetlerinin yorumlanması bilimidir.

Hadis : Hz. Muhammed'in söylediği sözler ve yaptığı işlerin bütününe hadis denir.

Hadis biliminin önde gelenlerinden biri Sahih-i Buhari'nin yazarı İmam Buhari'dir.

Fıkıh : İslam hukukudur. Temeli Kur'an-ı Kerim'dir.

Kelam : İslam felsefesidir.

Ünlü İslam bilginlerinden başlıcaları; Razi, İbn-i Cemşit, Farabi, İbn-i Sina, İbn-i Rüşt, Biruni, Taberi, Mesud-i, İbnül Esir ve İbn-i Haldun'dur.

Sanat

Sanat İslamiyet ile birlikte büyük gelişme gösterdi.

İslamiyet'in yayılması ile İslam sanatında İran, Türk ve Bizans sanatlarının etkisi görüldü.

İslam sanatı denince akla ilk gelen, mimaridir.

En önemli mimari eserler arasında; Ömer Camii, El Ezher Camii, İbn-i Tulun Camii, El Hamra Sarayı ve Kurtuba Camii sayılabilir.

El sanatlarında; oymacılık, kakmacılık, nakkaşlık, hat ve tezhip sanatları oldukça gelişti.

ORTAÇAĞDA AVRUPA (375 – 1453)
¨ Siyasi Durum : Siyasi yetkiler tek kişide toplanmış değildir. Feodalite (Derebeylik ) rejimi vardır. Toprağa dayalı bir rejimdir. Derebey hem toprağın, hem de köylünün sahibidir. Derebeylikte himaye sistemi esastır. Himaye eden “Süzeren”, himaye edilen “Vasal” olarak adlandırılır. Bu rejim Haçlı Seferleri ve Yüzyıl Savaşları’yla zayıflamış, İstanbul’un fethiyle (toplarla surların yıkılması) yerini mutlak krallıklara bırakmıştır.

¨ Sosyal Durum : Toplum eşit değildir. Çeşitli sınıflara ayrılmıştır.

Soylular : Yönetim ve askerlikle uğraşarak gücü ellerinde tutan aristokrat tabakadır.
Din adamları : Katolik kilisesinin gücüne paralel olarak rahat bir hayat sürmüşlerdir.
Burjuvalar : Şehirli sınıftır. Ticaret ve sanatla uğraşırlar. Coğrafi Keşifler’le zenginleşerek güçlenmiş, Fransız İhtilali ile yönetime katılmışlardır.
Köylüler : İki gruptur.

- Hür Köylüler : Derebeyin vasalıdır. Ağır vergiler öder, belirli günler “angarya” olarak derebeyin işinde çalışırlar.
- Köleler (Sefler) : Derebeyin adeta malı sayılan, karın tokluğuna çalışan insanlardır.

¨ Dini Durum : Katolik kilisesi ve Papalık Aforoz, Enterdi, Endülijans gibi dini ve siyasi yetkilere sahip oldukları gibi ayrıca çok büyük ekonomik güce sahiptiler. Skolastik düşünce Ortaçağ boyunca etkilidir.
¨ Ekonomik Durum : Tarıma dayalıdır. Temel zenginlik ölçüsü topraktır. Haçlı seferleriyle Akdeniz ticareti canlanmış ve İtalyan şehir devletleri (Venedik, Ceneviz gibi) ilerlemiştir. Avrupa son derece fakirdir.

HAÇLI SEFERLERİ


Tanım : 1096 yılında başlayan 1270 yılına kadar devam eden Hristiyan dünyasının İslam alemi üzerine yaptığı seferlerin adıdır.
Sebepleri :

*Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’daki Türk ilerleyişi karşısında Bizans’ın yardım isteği.
*Fatımilerin Haçlılar’ı davet etmesi.
*Hıristiyanlığı yayma düşüncesi.
*Kutsal yerleri geri alma düşüncesi.
*Papa’nın siyasi etkinliğini artırmak için halkı tahrik etmesi.
*Kluni tarikatının çalışmaları.
*Derebeylerin yeni topraklar elde etmek istemesi
*Kralların yetkilerini artırmak istemesi
*Şovalyelerin ve bazı prenslerin macera aramaları
*Doğunun zenginliklerine ulaşma isteği
*Doğu ticaret yollarının müslümanların elinde bulunması.

I. – II. – III. – IV. HAÇLI SEFERLERİ


I. HAÇLI SEFERİ (1096) : Papa ve Keşiş Piyer, Avrupa’da büyük ordular oluşturmuşlardır. İlk gelen haçlılar I. Kılıçarslan tarafından imha edilmiş. Daha sonra gelen haçlılar Bizans’la bir antlaşma yaparak Anadolu’ya geçmişler, İznik’i alarak yollarına devam etmişlerdir. I. Kılıçarslan’
ın vur kaç taktiğiyle çok büyük kayıplar vermelerine rağmen Urfa, Antakya ve Kudüs’ü ele geçirmişler, buralarda birer derebeylik kurmuşlardır. İznik’i kaybeden Anadolu Selçuklu Devleti’
nin başkenti Konya olmuştur.

Not-1 : Bu seferle Batı Anadolu’daki siyasi üstünlük Bizans’ın eline geçmiştir.
Not-2 : I. Haçlı Seferi amacına ulaşan tek seferdir.
Not-3 : Derebeylik rejimi Ortadoğu’ya taşınmıştır.

II. HAÇLI SEFERİ (1147-1149) : Urfa’nın 1144’te Zengiler tarafından geri alınması II. Haçlı Seferi’ne sebep olmuştur. Alman Kralı III. Kontrat ve Fransa Kralı VII. Lui komutasındaki Haçlılar, Danişmentler’den yardım alan I. Mesut ile yaptıkları savaşta büyük bir bozguna uğramıştır. Böylece sefer başarısızlıkla sonuçlanmıştır.

Not-1 : II. Haçlı Seferi’nden sonra Haçlılar daha çok deniz yolunu tercih etmişlerdir.
Not-2 : Haçlılar vasıtasıyla Anadolu’yu geri alamayacağını anlayan Bizans kendi ordularıyla bunu gerçekleştirmek istemişse de başarılı olamamıştır. (1176 Miryokefalon Savaşı)

III. HAÇLI SEFERİ (1189 – 1192) : Selahattin Eeyyubi’nin 1187 – Hıttin Savaşı’yla Kudüs’ü Haçlılar’dan geri alması üzerine İngiltere Kralı Aslan Yürekli Rişar, Fransa Kralı Flip Ogüst ve Alman Kralı Frederik Barbaros’un da katıldığı yeni bir sefer düzenlenmiştir. İngiliz ve Fransızlar deniz yoluyla Kudüs önlerine gelmiş, Almanlar ise Anadolu’dan geçmek istemiş, II. Kılıçarslan’ın çocukları arasındaki taht kavgalarından faydalanarak ve antlaşmaya uymayarak Konya’yı yağmalamışlarsa da krallarının ölümüyle orduları dağılmıştır.Selahattin Eyyubi ile uzun süre mücadele eden Haçlılar başarılı olamayarak geri dönmüşlerdir.

IV. HAÇLI SEFERİ (1200 - 1204) : Eyyubiler’in Filistin sahil şeridini haçlılardan temizlemesi üzerine IV. Haçlı seferi düzenlenmiştir. İstanbul’da karışıklık çıktığını öğrenen haçlılar yollarını değiştirerek İstanbul’u ele geçirmişler ve bir Latin Krallığı kurmuşlardır. İznik ve Trabzon’da da Rum İmparatorlukları kurulmuştur.

HAÇLI SEFERLERİNİN SONUÇLARI


*Kiliseye ve din adamlarına duyulan güven azalmıştır.
*Derebeylik rejimi sarsılmıştır.
*Skolastik düşünce zayıflamaya başlamıştır.
*Akdeniz limanları (Venedik ve Ceneviz, Marsilya gibi) ve Akdeniz ticareti önem kazanmıştır.
*Venedik ve Ceneviz gibi İtalyan şehir devletleri Akdeniz ticaretini ele geçirerek, zenginleşmişlerdir.
*İslam dünyasındaki (doğudaki) teknik buluşlar (kağıt, matbaa, pusula, barut, dokuma, cam, deri işleme v.b.) Avrupa’ya taşınmış, Avrupa’da kültür hayatı canlanmıştır.

*Bazı Müslüman alimlerin eserleri (İbn-i Sina, Farabi) ve antikide eserleri Avrupa’ya taşınmıştır.
*Anadolu, Suriye, Filistin, İstanbul gibi bölgeler harap olmuştur.
*Türklerin İslam dünyası içinde değeri artmıştır.
*Türkler ileri harekatı kesintiye uğramıştır.
*Köylüler bazı haklar elde etmiştir.
*Avrupalılar İslam medeniyetini yakından tanımışlar, önyargıları yıkılmıştır.

Haçlı Seferleri’nden etkilenen devletler : Anadolu Selçuklu Devleti, Büyük Selçuklu Devleti, Eyyubiler, Zengiler, Danişmentliler, Memlukler, Fatımiler, Bizans

MAGNA CARTA (BÜYÜK ŞART 1215)


Aslan Yürekli Rişar’ın kardeşi Yurtsuz Jan İngiltere Kralı olunca soyluların baskısıyla karşılaşmıştır. Bu baskı neticesinde Magna Karta’yı (büyük şart) imzalamak zorunda kalmıştır. İngiltere’de parlamentonun kurulmasına zemin hazırlamıştır.

Not-1 : Avrupa’da demokrasi çalışmalarının başlangıcıdır.
Not-2 : İlk kez hükümdarın yetkilerinin sınırlandırılması açısından Sened-i İttifak’a kanun üstünlüğünün kabul edilmesi açısından Tanzimat Fermanı’na benzer.

YÜZYIL SAVAŞLARI (1337-1453)


İngiltere kralının Fransız tahtına göz dikmesi sonucu başlayan mücadeleler yaklaşık 100 yıl devam ettiği için bu adı almıştır. 1346 Kresy Savaşı’nda İngilizler, Fransa’nın önemli bir bölümünü ele geçirmişlerse de sonradan, Jan Dark’ın da etkisiyle, Fransızlar’ın toparlanması üzerine mağlup olmuşlardır.

Sonuçları :

*Fransa galip gelerek topraklarını İngiliz işgalinden kurtarmıştır.
*Avrupa’da bir ülkenin sömürge altına alınamayacağı anlaşılmıştır.
*Top ilk kez 1346 Kresy Savaşı’nda İngilizler tarafından kullanılmıştır.
*Fransa’da milli duyguların gelişmesine sebep olmuştur.
*İki büyük Avrupa ülkesinin mücadeleleri Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda daha rahat ilerlemesine ve Fetret devrinde saldırıya uğramamasına sebep olmuştur.

*İngiltere’de Çifte Gül adı verilen iç savaşlara neden olmuştur. (1455-1485)

İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ

Türklerin İslamiyeti Kabul Etme Aşamaları

Türkler ilk defa Müslümanlarla Hz. Ömer zaamanında karşılaştı.

Hz. Osman zamanında İran'ın fethinin tamamlanması ile Türklerle Müslümanlar komşu durumuna geldi.

Emeviler Dönemi'nde İslam ordularının Maveraünnehir'i fethi bölgede bulunan Türk devletleri yüzünden başarılı olamadı.

Türklerin Müslüman Olma Nedenleri

1. Türkler'in doğuştan savaşçı olmaları ve her Türk erkeğinin asker sayılması İslamiyet'teki cihat anlayışı ile uyuşması

2. İslamiyet'in kendi dinleri ile olan benzerliği

3. Türklerin sosyal hayatındaki bir takım unsurların İslamiyet'te de olması

Ekonomik Nedenler :

1. Türkler'in haraç ve cizye vergisinden kurtulmak istemeleri

2. Abbasi ordusunda ücretli askerlik yapmaları

Siyasi Nedenler :

1. Türkler'in Çinlilere karşı güçlü müttefik elde etmek istemeleri

2. Abbasilerin ılımlı politikaları

Talas Savaşı

Nedeni : Çinliler ve Arapların Orta Asya'yı denetim altına almak istemeleri.

Çinliler, Orta Asya'yı denetimleri altına almak amacıyla 747 yılında Türkistan'a sefer düzenledi.

Abbasiler, Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri'nin yardımı ile 571 yılında Talas'da Müslümanlar Çinlileri yendi.

Sonuçları :

1. Orta Asya Çinlileşmekten kurtuldu

2. Türkler, İslamiyet'i kabul etmeye başladı.

3. Kağıt, matbaa, barut, pusula gibi Çinlilerin geliştirdiği aletler, Müslümanlar tarafından öğrenilmeye başlandı.

UYARI : Kağıt, matbaa, barut ve pusulanın tarih içinde el değişmesi şu şekildedir.

Talas Savaşı Haçlı Seferleri

Çinliler ---------------------------> İslam Dünyası --------------------> Avrupalılar

Matbaa - Kağıt ------------->Rönesans - Reform

Barut ----------------------->Feodalite'nin Yıkılışı

Pusula ---------------------->Coğrafya Keşifleri

Karahanlılar

Merkez Balasagun olmak üzere, 840 yılında Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri tarafından kuruldu.

Devletin kurucusu ve ilk hükümdarı Bilge Kül Kadir Han'dır.

920 yılında Saltuk Buğra Han zamanında İslamiyet'i kabul ettiler.

UYARI : Karahanlılar, İslamiyet'i resmi dini olarak ilk kez kabul eden Türk devletidir. Bu devlet Türk kültürü ile İslam değelerinin sentezini yapmıştır.

Türkler'in yaşadığı topraklar üzerinde kurulan bir devlet olduğu için Türkçe'yi resmi dil olarak kabul ettiler.

1042 yılında, Doğu Karahanlılar ve Batı Karahanlılar olmak üzere ikiye ayrıldılar.

Gazneliler

Merkez Gazne olmak üzere, 963 yılında Alp Tekin tarafından kuruldu.

Gazneliler, en parlak devrini, ünlü hükümdarları Gazneli Mahmut zamanında yaşamıştı.

UYARI : Gazneli Mahmut , İslamiyet'in koruuculuğunu yapan ilk Türk hükümdarı olmuştur. Bu yüzden Abbasi halifesi kendisine "Sultan" ünvanını vermiştir.

Gazneli Mahmut, Hindistan'a toplam 17 sefer düzenledi.

UYARI : Bu seferler sonucu İslamiyet, Hindistan'da yayıldı. Bu durum ileride, bölgede kurulacak Türk-İslam Devletleri için temel teşkil etti.

Gazneliler döneminde ilk kez İran topraklarına yerleşildi.

1040 tarihinde Gazneliler, Dandanakan Savaşı ile Selçuklulara yenildi.

Gazneliler, 1187 yılında Gurluların isyanı sonunda yıkıldı.

Samanoğulları

Horasan merkez olmak üzere 875 yılında kuruldu.

Devleti yönetenler İranlı, yönetilenler Türk'tü.

Samaoğulları Devleti, 999 yılında Karahanlılar ve Gazneliler tarafından yıkıldı.

Tulunoğulları

Mısır'da Abbasi halifesine bağlı olarak, Ahmet bin Tulun tarafından 868 yılında kuruldu.

Mısır'da kurulan ilk Müslüman Türk devletidir.

Suriye topraklarını ele geçirerek, Orta Doğu bölgesine egemen olan ilk Türk devletidir.

Tulunoğulları 905 yılında Abbasiler tarafından yıkıldı.

İhşitler (Akşidler)

Mısır'da, Muhammed bin Toguç tarafından 935 yılında kuruldu.

Akşidler, Hicaz bölgesini ele geçiren ilk Türk devletidir.

Akşidler, 969 yılında Fatimiler tarafından yıkıldı.

Büyük Selçuklular

Selçukluların Kökeni

Selçuklular Oğuzların Kınık Boyu'na mensuptur.

Boyun başı olan Dukak Bey'in ölümü üzerine boyun başına Selçuk Bey geçti.

Kınık Boyu'nun Oğuz hükümdarı ile arası açılınca Cend Bölgesine göç etti ve Samanoğlu Devleti'nin egemenliği altına girerek İslamiyet ile tanıştı.

Kınık Boyu'nun başına daha sonra Tuğrul ve Çağrı Beyler geçti.

Tuğrul ve Çağrı Bey Dönemi

Tuğrul Bey, 1038'de Nişabur Kenti'ni merkez yaparak Büyük Selçuklu Devleti'ni kurdu.

Gazne Hükümdarı Sultan Mesut'u, 1040 tarihinde Dandanakan Savaşı'nda yendi.

Abbas halifesinin yardım istemesi üzerine, 1051'de Bağdat'a girdi.

Selçuklular, bundan sonra Anadolu'nun fethine başladı.

Alp Arslan Dönemi

Bizans İmparatorluğu'na bağlı olan Kars'ı Ermeniler'den aldı.

Malazgirt'te karşılaşan iki ordu arasında, 1071 yılında çıkan savaşta Bizanslılar yenildi.

Böylece Bizans İmparatorluğu'nun İslam dünyası üzerindeki olumsuz baskısı sona erdi.

Bu savaştan sonra Anadolu'ya Türk yerleşimi hızlandı, Anadolu Türk Beylikleri kurulmaya başladı.

Sultan Melikşah Dönemi

İran asıllı vezir Nizamülmülk devlet yönetiminde ona yardım etti.

Alp Arslan döneminde başlayan Anadolu ve Suriye'nin fethini tamamladı.

Bu dönemde, ilk defa divan teşkilatı kuruldu, ikta sistemi uygulandı.

Vezir Nizamülmülk "Siyasetname" adlı eseri yazdı. Dönemin sonlarına doğru "Batınilik" mezhebi ortaya çıktı.

Batiniler, 1092 tarihinde ilk önce Nizamülmülk'ü daha sonra da Melikşah'ı öldürdü.

Sultan Sencer Dönemi

1118'de tahta geçti ve iç karışıklıklara rağmen devlete eski gücünü kazandırmaya çalıştı.

1141 tarihinde Karahitaylar'la yaptığı Katvan Savaşı'nda yenildi.

1157 yılında Sultan Sencer'in ölmesi üzerine Büyük Selçuklu Devleti yıkıldı.

Türkiye Tarihi

Malazgirt Savaşı (1071) ile başlayan ve bugünkü sınırlarımız üzerinde, Türklerin kurduğu devletlerin tamamının birden oluşturduğu Türkiye Tarihi'nin ilk bölümünü ilk Türkmen Beylikleri oluşturur.

Anadolu'da İlk Türk Beylikleri

Danişmentliler

Danişmentliler 1080 yılında Sivas merkez olmak üzere kuruldu.

Kurucusu Melikşah'ın komutanlarından Danişmentoğlu Ahmet Gazi'dir. Bizanslılar'a ve Haçlılara karşı mücadele etmişlerdir.

Danişmenliler'in varlığına 1178 tarihinde Anadolu Selçuklu hükümdarı II. Kılıç Arslan son vermiştir.

Saltuklular

Saltuklular, 1072'de Erzurum merkez olmak üzere kurulmuştur. Kurucusu Alp Arslan'ın komutanlarından Ebulkasım Saltuk'tur. Haçlılar ve Gürcülerle mücadele etmişlerdir. Saltukluların varlığına 1202'de Anadolu Selçuklu hükümdarı Rükneddin Süleyman Şah son vermiştir.

Mengücekliler

Mengücekliler, 1080 tarihinde Erzincan merkez olmak üzere kurulmuştur. Kurucusu Alp Arslan'ın komutanlarından Mengücek Gazi'dir. Gürcülere ve Rumlara karşı mücadele etmişlerdir. Mengüceklerin varlığına 1228 tarihindeAnadolu Selçuklu Hükümdarı Alaaddin Keykubat son vermiştir.

Artuklular

Artuklular, 1102'de Harput, Diyarbakır, Halep ve Mardin civarında kurulmuştur. Bu beyliğin Hasankeyf kolu 1102'de Diyarbakır'da kurulmuştur ve 1231'de Eyyubiler tarafından yıkılmıştır.

Diğer kolu olan Harput kolu 1112'de Harput'ta kurulmuştur ve 1234'te Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır. Diğer bir kolu olan Mardin kolu ise, 1108'de Mardin'de kurulmuştur ve 1409'da Karakoyunlular tarafından yıkılmıştır.

Çaka Beyliği

Çaka Bey Devleti 1081 tarihinde İzmir'de kurulmuştur. Kurucusu Çaka Bey'dir. İlk denizci Türk devleti olan bu beylik bazı Ege Adaları'na sahip olmuştur. Beyliğin kurucusu Çaka Bey, İstanbul'u kuşatmak isteyince, Bizans'ın kışkırtmaları sonucu I. Kılıç Arslan tarafından öldürtülmüştür. Çaka Beyliği 1093 tarihinde Bizans tarafından yıkıldı. Böylece Batı Anadolu'dakiilk Türk egemenliği sona ermiş oldu.

Anadolu Selçuklu Devleti

Kuruluş Devri

Büyük Selçuklu Hükümdarı Melikşah tarafından Anadolu hükümdarlığına tayin edilen Kutalmış'ınoğlu Süleyman Şah tarafından 1077 tarihinde kuruldu.

Büyük Selçuklular'a bağlı olan bu devletin başkenti İznik idi.

Süleyman Şah, halife tarafından onaylanarak "Sultan" ünvanı ile şereflendirildi.

Süleyman Şah Dönemi

1077 tarihinde Anadolu Selçuklu Devleti'ni kurdu.

İlk önce Konya, Afyon, Kütahya'yı alarak İznik'e kadar ilerledi.

Tarihte ilk kez Boğaz'ın Anadolu yakası Türkler tarafından kontrol altına alındı.

1086 yılında yapılan Habur Savaşı'nda Suriye Selçuklu hükümdarı Tutuş'a yenildi ve öldü.

UYARI : Boğazın Anadolu yakası ilk defa kontrol altına alınmış ve Boğaz'dan geçen gemilerden gümrük alınmıştır.

I. Kılıç Arslan Dönemi

Malikşah'ın ölümü üzerine Berkyaruk, Süleyman Şah'ın oğlu Kılıç Arslan'ı 1092'de Anadolu hükümdarlığına tayin etti.

1096 yılında başlayan I. Haçlı Seferi'nde, İznik ve Batı Anadolu Bizanslılara verildi.

UYARI : Bu durum Bizans'ın işine gelmiş, Türklere karşı savunmayı bırakıp taarruza geçmiştir.

I. Kılıç Arslan, 1107 tarihinde Büyük Selçuklularla yaptığı savaşta Habur Irmağı'nda boğularak öldü.

UYARI : İznik 'in kaybedilmesi üzerine devletin merkezi Konya'ya taşınmıştır. Bu durum Türkler'in Batı'ya ilerleyişini bir süre engellemiştir.

I. Mesud Dönemi

1116 tarinde Aadolu Selçuklu Devleti'nin başına geçti.

Bir süre Danişmentlilere bağlı olarak hareket etmek zorunda kaldı.

1147 tarihinde II. Haçlı seferi başladı. Haçlılar bozguna uğratıldı.

Sultan I. Mesut 1155 tarihinde vefat etti.

UYARI : Anadolu'daki ilk bayındırlık ve kurumlaşma hareketleri bu dönemde başlamıştır.

II. Kılıç Arslan Dönemi

I. Mesut'un 1155 tarihinde ölümü üzerine oğlu II. Kılıç Arslan başa geçti.

1176 tarihinde Miryakefalon'da Bizanslılar bozguna uğratıldı.

UYARI : Bir daha Anadolu için "Türkler'in işgali altındaki ülke" deyimi kullanılmadı.

Miryakefalon'dan sonra Türkler'in Anadolu'ya yerleşmesi kesinleşti.

1178 tarihinde Danişmenliler Beyliği'ne son verildi.

II. Kılıç Arslan, 1192 yılında öldü. Selçuklu tahtına Gıyaseddin Keyhüsrev geçti.

Süleyman Şah Dönemi

Rükneddin Süleyman, 1192 tarihinde tahta geçen Gıyaseddin Keyhüsrev'i tanımayarak, 1196 tarihinde başa geçti.

Bizans'ı vergiye bağladı, Çukurova Ermenilerini Torosların güneyine çekilmeye zorladı.

Saltuklu Beyliği'ne son verdi. Süleyman Şah, 1204 tarihinde öldü.

UYARI : Bu tarihten itibaren Anadolu Selçukluları Gürcülerle komşu oldu.

I. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi

Süleyman Şah'ın 1204 yılında ölümü üzerine tahta Gıyaseddin Keyhüsrev yeniden geçti.

Karadeniz seferi sonunda Trabzon Rum Devleti'ni yendi.

Akdeniz seferi sonunda Antalya'yı aldı.

UYARI : Anadolu Selçukluları ilk kez Akdeniz'e indi. Antalya ithalat ve ihracat yapılan yer haline geldi. Ticareti geliştirmek amacıyla Venedik'le ilk defa ticaret anlaşması yaptı.

İlk defa bir ticaret anlaşması Venediklilerle bu dönemde yapıldı.

Gıyaseddin Keyhüsrev 1211 tarihinde öldü.

I. İzzeddin Keykavus Dönemi

Gıyaseddin Keyhüsrev'in 1211 yılında ölmesi üzerine tahta geçti.

Trabzon Rum İmparatorluğu'nu yenerek Sinop'u fethetti.

Böylece Anadolu Selçukluları ilk defa Karadeniz'e ulaştı.

Kıbrıs Krllığı ve Venedik Cumhuriyeti ile ticaret antlaşmaları imzaladı.

I. İzzettin Keykavus 1220 yılında öldü.

Alaaddin Keykubat Dönemi

İzzettin Keykavus'un 1220 yılında ölümü üzerine tahta geçti.

Kırım'a bir donanma göndererek Kırım'ın Suğdak Limanı'nı fethetti.

UYARI : Anadolu Selçuklu Devleti böylece ilk deniz aşırı sefer yapmış oldu. Karadeniz ticareti tam güvenliğe kavuştu.

1228'de Mengücek Beyliğine son verdi.

1230 tarihinde Yassı Çimen Savaşı'nda Harzemşahları yendi.

UYARI : Bu savaşın tek olumsuz yönü Anadolu'yu Moğol istilasına açık hale getirmesidir. Bunun nedeni Harezmşahların Anadolu Selçukluları ile Moğollar arasında tampon bölge olmasıdır. Bu tampon bölge ortadan kalkınca Anadolu Moğollarla komşu oldu.

I. Alaaddin Keykubat 1237 yılında bir ziyafet esnasında zehirlenerek öldü.

Yıkılış Dönemi

Alaaddin Keykubat'ın ölümü üzerineoğlu II. Gıyaseddin Keyhüsrev tahta geçti.

Asya'da başlayan Moğol istilası bir çok Türkmen boyunun Anadolu'ya göç etmesine neden oldu.

Baba İshak, 1240 tarihinde devlete karşı ayaklandı.

1242 yılında Moğollar, Anadolu'ya girdi.

1243 yılında Kösedağ Savaşı'nda Selçuklular yenildi.

II. Gıyaseddin'in ölümü üzerine Rükneddin Kılıç Aslan tahta geçti.

Memlük hükümdarı Baybars Anadolu'yu Moğol baskısından kurtarmak için Anadolu'ya gelerek Moğolları yenilgiye uğrattı.

Anadolu Türk Beylikleri

Malazgirt Savaşı (1071) ile başlayan ve bugünkü sınırlarımız üzerinde, Türklerin kurduğu devletlerin tamamının birden oluşturduğu Türkiye Tarihi'nin üçüncü bölümünü Anadolu Türkmen Beylikleri oluşturur.

Karamanoğulları

Karamanoğulları Beyliği, Oğuzların Afşar Boyu'ndan olup Karaman merkez olmak üzere 1256 tarihinde kurulmuştu.

Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılması üzerine Anadolu'da en güçlü devlet olmuşlardı. Karamanoğlu Mehmet bey döneminde Türkçe'yi resmi dil olarak kabul ettiler. Anadolu Türk Birliği'nin kurulmasında Osmanlılara karşı en çok mücadele eden beylik Karamanoğlu Beyliği olmuştur. Yıldırım Bayezıt döneminde Osmanlılara katılan beylik, Ankara Savaşı'ndan sonra tekrar bağımsız olmuş, Fatih Sultan Mehmet döneminde etkisizleştirilerek, II. Bayezıt döneminde 1487 tarihinde yıkılmıştı.

Germiyanoğulları

1299 yılında kurulan Germiyanoğlu Beyliği'nin kurucusu Yakup Bey'dir. Kütahya civarında kurulmuştur. Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılmasından sonra Anadolu'da en güçlü devlet olmuşlardır. Ege ve Marmara kıyılarına kadar ilerlemişlerdi. Germiyanoğlu Süleyman Şah Karamanoğullarına karşı topraklarını koruyabilmek amacıyla kızını I. Murat'ın oğlu Bayezıt'a vermiş, çeyizx olarak da Kütahya, Simav, Emet ve Tavşanlı'yı bırakmıştı. Germiyanoğlu Beyliğinin varlığına 1390 tarihinde Yıldırım Bayezıt son vermişti.

1402 Ankara Savaşı'ndan sonra yeniden kurulan beylik 1428'de Osmanlı Devleti'ne katıldı.

Aydınoğulları

Aydınoğulları Beyliği, Germiyanoğulları Beyliği'ne bağlı komutanlardan Aydınoğlu Mehet Bey tarafından Birgi merkez olmak üzere 1308 tarihinde kurulmuştur. Denzicilikte gelişen bu beylik güçlü bir donanma oluşturmuştu. En ünlü denizcileri Gazi Umur Bey'dir.

Aydınoğulları Beyliği 1390'da Osmanlı Devleti'ne katılmıştı.

1402 Ankara Savaşı'ndan sonra Cüneyt Bey tarafından yeniden kurulmuşsa da 1425 tarihinde II. Murat zamanında Osmanlı Devleti'ne katılmıştır.

Saruhanoğulları

Saruhan beyliği, Germiyanoğulları Beyliği'ne bağlı komutanlardan Saruhan Bey tarafından Manisa'da kurulmuştu.

Denizciliğe önem veren Saruhan Beyliği, 1390 yılında Yıldırım Bayezıt tarafından ortadan kaldırılmış Ankara Savaşı'ndan sonra yeniden kurulmuşsa da, Çelebi Mehmet döneminde tamamen Osmanlılara katılmıştı.

Karesioğulları

Karesioğulları Beyliği, Germiyanoğulları beylerinden olan Karesi Bey tarafından Balıkesir ve Çanakkale çevresinde kurulmuştu. Denizcilikte oldukça ilerleyen Karesioğlu Beyliği 1345 yılında Orhan Bey tarafından ortadan kaldırılmıştır.

Hamidoğulları

Hamidoğulları Beyliği, Felekeddin Dündar Bey tarafından 1300 yılında Uluborlu merkez olmak üzere kurulmuştur.

Denizcilikle uğraşan Hamidoğulları Beyliği Yıldırım Bayezıt zamanında Osmanlılara katılmasına rağmen Ankara Savaşı'ndan sonra yeniden kurulmuş, 1423 yılında da II. Murat tarafından yıkılmıştır.

Eşrefoğulları

Eşrefoğulları Beyliği, Seyfeddin Süleyman tarafından Beyşehir merkez olmak üzere 1284 tarihinde kurulmuştur.

1326 yılında İlhanlılar tarafından ortadan kaldırılmıştır.

Menteşoğulları

Menteşoğulları Beyliği, Menteş Bey tarafından Milas merkez olarak kurulmuştur. Denizcilikle uğraşan bu beylik, Yıldırım Bayezıt zamanında 1391'de Osmanlılara katılmıştı. Ankara Savaşı'ndan sonra yeniden kurulan beylik, II. Murat tarafından 1425'te tamamen ortadan kaldırıldı.

Candaroğulları (İsfendiyaroğulları)

Diğer adı İsfendiyaroğulları olan Candaroğulları Beyliği, Şemseddin Yaman tarafından 1292 yılında Sinop ve Kastamonu civarında kurulmuştur.

1461 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından ortadan kaldırılmıştır.

Eretna Beyliği

Eretna Devleti 1335 yılında Uygur Türkleri'nden Eretna Bey tarafından Orta Anadolu'da kurulmuştur. Devletin merkezi önce Sivas, sonra da Kayseri olmuştur. 1381 yılında Kadı Burhaneddin tarafından yıkılmıştır.

Kadı Burhaneddin

Kadı Burhaneddin 1381 yılında merkezi Sivas olmak üzere Kadı Burhaneddin Devleti'ni kurdu. Candaroğulları, Karamanoğulları ve Taceddinoğulları ile mücadele eden Kadı Burhaneddin Devleti, Timur tehlikesi karşısında Sivas halkının 1389 tarihinde şehri Yıldırım Bayezıt'e teslim etmesi ile Osmanlı'ya katılmıştı.

Dulkadiroğulları

1337 yılında Zeyneddin Karaca Bey tarafından Elbistan'da kurulan Dulkadiroğulları Devleti, Osmanlılar'la, Memlüklülerin arasını açan devlet olarak bilinir. Yavuz Sultan Selim tarafından 1515 Turnadağ Savaşı ile Osmanlı'ya katılmıştır. Bu beylik Osmanlı'ya katılanson beylik olup, bu beyliğin alınmasıyla Anadolu'da Türk birliği sağlanmış oldu.

Ramazanoğulları

Ramazanoğulları Beyliği, Ramazan Bey tarafından 1353 yılında Adana ve çevresinde kurulmuştur. İlk önce Memluk devletine bağlı iken Yavuz Sultan Selim ile birlikte Memlüklere karşı savaşmış, bundan sonra da Osmanlı Devleti'ne bağlı bir beylik olarak yaşamışlardır.

1608 tarihinde Osmanlı Devleti'ne bağlı bir vilayet haline getirilmiştir.

Orta Asya ve Yakın Doğu'da kurulan Diğer Müslüman Türk Devletleri

Diğer Müslüman Türk Devletleri

Fatimiler

Şii Müslümanlar tarafından 969 yılında Tunus'ta kuruldu.

969 yılında Mısır'ı alarak Akşid devletine son verdiler.

Abbas halifesine saldırılarda bulunması üzerine Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey tarafından Suriye'den çıkarıldılar.

Haçlı saldırılarına karşı koyamayan Fatimiler, 1171 yılında Selahaddin Eyyubi tarafından yıkıldı.

UYARI : Batıni mezhebinden olan Fatimilerin 972'de kurdukları El-Ezher medresesi dönemin en önemli eğitim kuruluşudur.

Eyyubiler

Mısır'da, 1174 tarihinde Selahaddin Eyyubi tarafından kuruldu.

Selahaddin Eyyubi, Filistin, Suriye, Irak ve Yemen'i fethetti.

Selahaddin Eyyubi, Haçlılarla büyük savaşlar yaptı.

Haçlıların elinden Kudüs'ü geri aldı.

Eyyubi Devleti, 1250 yılında Kölemen komutanlarından Aybeg tarafından yıkıldı.

Memlük Devleti

1250 tarihinde Aybeg Türkmeni tarafından Mısır'da kuruldu.

Haçlılar ve Moğollarla büyük mücadeleler yaptılar.

Abbasi halifeliğinin koruyuculuğunu üstlendiler.

Ayn-ı Calud Savaşı ile Memlük hükümdarı Baybars, Mısır ve Avrupa'yı Moğol istilasından kurtardı.

Hicaz, Filistin ve Suriye'de egemen olna Memlüklüler bahrat yolu ticaretini ele geçirerek ekonomik yönden güç kazandı.

Anadolu üzerindeki emelleri nedeniyle Osmanlılarla uzun süre mücadele ettiler.

Memlüklüler, Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferi sırasında yapılan Merc-i Dabık ve Ridaniye Savaşları sonunda yıkıldı.

UYARI : Hükümdarlığın veraset yoluyla geçmediği tek Türk devletidir. Memlük Sultanları komutanlar arasından seçimle gelirdi.

Harzemşahlar

Merkez Gürgenç olmak üzere 1097 tarihinde Atsız tarafından kuruldu.

Moğol saldırıları sonucunda zayıfladılar.

Anadolu Selçukluları ile 1230'da yaptıkları Yassı Çimen Savaşı'nda yenildiler.

Moğol istilası sonrasında topraklarını terkedip Selçuklulara sığındılar.

UYARI : Selçuklulara bağlı atabeylerden imparatorluğa dönüşen tek devlettir.

Moğol İmparatorluğu

1196 yılında Temuçin, yani Cengiz Han tarafından başkent Karakurum olmak üzere kuruldu.

Cengiz Han 1227 yılında öldü.

Cengiz Han ölmeden önce eski bir Türk geleneğine uyarak topraklarını oğulları ve torunları arasında paylaştırdı.

UYARI : Moğollar (Cengiz Han)

Altınorda Hanlığı İlhanlılar Çağatay Hanlığı Kubilay Hanlığı

(1256 - 1502) (1256-1335) (1227 - 1370) (1206-1368)

(Hazar Denizi'nin (İran ve Doğu (Türkistan) (Çin)

Kuzeyinden Kırım'a Anadolu)

kadar uzanan topraklar)

Timur İmparatorluğu

Timur tarafından 1335 yılında Semerkant merkez olmak üzere kuruldu.

1401 yılında Karakoyunlu Devleti'nin topraklarının büyük bir kısmını ele geçirdi.

Karakoyunlu Hükümdarı Kara Yusuf'un Osmanlı Devleti'ne sığınması üzerine Anadolu'ya girdi.

1402 yılında Çubuk Ovası'nda Osmanlı Devleti ile Ankara Savaşı'nı yaptı ve Yıldırım Bayezıt'ı yendi.

Timur'un ölümünden sonra devlet parçalandı.

UYARI : Bu dönem, ticaret ve bilimde özenli gelişmelerin olduğu bir dönemdir. Astronomi alalında Uluğ Bey, Edebiyat alanında Ali Şir Nevai ve Matematik alanında Ali Kuşçu gibi ünlü isimler yetişti.

Müslüman-Türk Devletlerinde Kültür ve Uygarlık

Hükümdar ve Saray

Devlet hanedanın ortak malı olarak kabul edilirdi.

Bu durum hükümdarın ölümünden sonra taht kavgalarına sebep olur, devleti zayıflatırdı.

Bazı Türk-İslam Devletleri'nde hükümdar, Sultan sanını kullandı.

İlk Türk-İslam Devletleri'nde hükümdar tahta çıkınca Abbasi halifelerinin tasdiğini istedi.

Merkez Teşkilatı

Hükümet, Divan-ı Saltanat denilenBüyük Divan'dan meydana gelirdi.

Divanın başkanı hükümdardı.

Selçuklular bu kurumu Abbasilerden almışlardır.

Büyük Divan'a bağlı olan dört divan şunlardı:

İstifa Divanı; Mali işlerle ilgilenen divandır. Başkanlığını müstevfi yapardı.

Tuğra Divanı; Devletin yazışmalarının yapıldığı divandır.

İsraf Divanı; Mal işlerin yolunda gidip gitmediğini kontrol eden divandır. Başkanına müsrif denirdi.

Divan-ı Arz; Ordu ve asker maaşları ile ilgilenen divandır.

Taşra Teşkilatı

Başkent dışındaki idari birimlere vilayet denirdi.

Vilayetlerin başında şehzadeler veya vali statüsünde naipler bulunurdu.

Anadolu Selçuklularında üç tip vilayet bulunurdu.

Meliklerin yönettiği vilayetler; bunlar hanedan tarafından gönderilen meliklerin doğrudan hükümdara bağlı olduğu vilayetlerdi.

Divan Dairesi vilayetleri; yönetimi divana ait olan vilayetlerdi.

Bizans sınırında bulunan vilayetler;

Başında uç beyi denilen sınır koruyucu beylerin bulunduğu vilayetlerdi.

Hukuk

İslamiyet'in kabulü ile hukuk kuralları değişikliğe uğradı, Türk töresi ile İslami kurallar bir sentez haline getirildi.

Adli teşkilat; Şeri Yargı ve Örfi Yargı olmak üzere ikiye ayrılırdı.

Şer'i Yargı; kadıların başkanlığındaki mahkemeler tarafından yürütülürdü.

Örfi Yargı; vergilere, askeriye ile, ikta sahipleri ve ticarete ilişkin kanunlarla ilgilenirdi.

Hükümdarların halkın şikayetlerini dinlemek amacıyla düzenlediği Mezali Divanları da görülürdü.

Askeri davalara kadı askerler denilen kadılar bakardı.

Ordu

İlk Türk-İslam Devletleri'nde ordu Türkmenlerden oluşurdu.

Karahanlılarda ordu Hassa ordusu, Eyalet askerleri ve Türkmen kuvvetleri olmak üzere üç bölüme ayrılmıştı.

Selçuklularda, Karahanlılar'dan farklı olarak ikta askerleri, bağlı devletlerin askerleri ve gönüllü askerler vardı.

Hassa Ordusunda, askerlik için ayrılan çocuklar belirli merkezlerde yetiştirilir, sultanlar Hassa Birliklerini burada yetişen askerler arasından seçerlerdi.

Eyalet askerleri; Şehzadelerin ve valilerin yönetimindeki askerlerdi.

Türkmen birlikleri; Göçebe Türkmen boylarının savaş anında orduya katılmaları ile oluşan birliklerdi.

Toprak Yönetimi

Devlete ait ve miri arazi olarak adlandırılan topraklar dört bölüme ayrılmıştı.

Has arazi ; Geliri hükümdara ait olan arazilerdi.

İkta arazi; Gelirlerine göre önemli devlet görevlilerine dağıtılan arazilerdi.

Mülk arazi; Başarılı devlet adamlarına verilen arazi idi. Bu topraklara sahip olanlar toprak hakkında her türlü tasarrufa sahipti.

Vakıf arazi; İlmi ve sosyal kuruluşların masraflarını karşılamak amacıyla bu kuruluşlara tahsis edilen arazilerdi.

Haraci arazi; Müslüman olmayan halka ait arazilerdi.

Din

İslamiyet'in kabulünden sonra İslam dinini yaymak için önemli çalışmalar yapmışlardı.

İslamiyet'te gaza denilen Müslüman olmayan ülkelere yönelik savaşlar ile önemli fetihler gerçekleştirmişlerdi.

İslam dini ile İslamiyetten önceki kültürlerin birleşmesi ile Babalik, Bektaşlik, Ekberilik ve Mevlevilik gibi çeşitli tarikatlar oluşturulmuştu.

İslamiyeti yaymak amacıyla eserler yazılmış, Kur'anı'ın yayılması amacıyla çalışmalar yapılmıştı.

Ekonomik Hayat

Tulunoğulları ve Akşidler, doğu ve batı ticaret yolları arasında oldukları için ticarette oldukça gelişmişti.

Eyyubiler ve Memlüklüler'de ise Mısır'la ticaret çok gelişmişti.

Memlüklüler döneminde Trablus, Şam, İskenderiye, Dimyat, Yafa ve Akka önemli ticaret merkezleri haline geldi.

Ümit Burnu'nun buluması ile bu ticaret merkezleri önemini yitirdi.

Gazneliler, Hindistan topraklarını ele geçirerek ekonomilerini canlandırmıştı.

Büyük Selçuklular'da, Orta Asya ve Hindistan'dan gelen ticaret yollarının geçmesi ülkeyi zengin bir hale getirmişti.

Anadolu Selçuklu Devleti, ticaret yolları üzerinde yaptığı vakıf kuruluşları, han ve kervansaraylarla ticari alanda gelişmişti.

Sosyal Hayat

Türk-İslam Devletleri'nde göçebe bir hayat görülmüş, göçebecilikten dolayı hayvancılık gelişmişti.

Yerleşik hayata geçildikçe köylerde oturanlar tarımla, şehirlerde yaşayanlar ise ticaret ve el sanatlarıyla uğraşmışlardı.

Şehirlerde ticaretle uğraşanlar Ahi teşkilatını oluşturmuşladı.

Anadolu Selçukluları zamanında Türkler zengin ve mutlu bir hayat sürmüşlerdi.

Bilim

Türk İslam Devletleri'nde medreseler bilim merkezi idi.

Büyük Selçuklu Devleti zamanında, dünyanın ilk üniversitesi olarak kabul edilen Nizamiye Medresesi yapıldı.

Medreselerde Kur'an, hadis, kelam, fıkıh, Arap dili ve edebiyatı, matematik, mantık geometri ve tarih okutulurdu.

Önemli bilim adamlarının başlıcaları; Farabi, Biruni, İbn-i Türk, İbn-i Sina, Gazali, Ömer Hayyam'dır.

Sanat

Türk-İslam devletlerindeki sanat eserlerinde mimari ağırlıkta idi.

Türk-İslam Devletleri tarafından yapılan ve günümüzde hala ayakta duran sanat eserlerinden bazıları şunlardır:

Tulunoğlu Camii

Baybars Camii

Mescid-i Cuma

Sultan Sencer Türbesi

Alaaddin Camii

Burmalı Minare